Гісторыя Поразава
Поразаў — магдэбурскае мястэчка гістарычнай Ваўкавышчыны (частка Наваградчыны). Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла ў стылі клясыцызму і палацава-паркавы комплекс Бутаўт-Андрайковічаў, помнікі архітэктуры XIX ст.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Bahudzienki%2C_Buta%C5%ADt-Andrajkovi%C4%8D._%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D1%96%2C_%D0%91%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82-%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87_%281921-39%29_%282%29.jpg/220px-Bahudzienki%2C_Buta%C5%ADt-Andrajkovi%C4%8D._%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D1%96%2C_%D0%91%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82-%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87_%281921-39%29_%282%29.jpg)
Вялікае Княства Літоўскае
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Poraza%C5%AD._%D0%9F%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%9E_%28T._Py%C4%8D%2C_1907%29.jpg/220px-Poraza%C5%AD._%D0%9F%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%9E_%28T._Py%C4%8D%2C_1907%29.jpg)
Упершыню Поразаў упамінаецца ў XV стагодзьдзі як каралеўскае мястэчка Ваўкавыскага павету Наваградзкага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Паводле некаторых зьвестак, у 1460 годзе Ян Рыдвід заснаваў тут касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла.
У 1506 годзе вялікі князь Аляксандар надаў Поразаву Магдэбурскае права (29 чэрвеня 1518 і 27 сакавіка 1523 году атрымала яго паўторна[1]). У рэвізорскім лісьце ад 4 сьнежня 1615 году зазначалася:
![]() | …король его милость Жыгимонт Першый ствержает иж право им майдэборскае от короля его милости Александра наданое… | ![]() |
У чэрвені 1616 году Поразаў атрымаў герб: «у блакітным полі постаць Панны Марыі зь дзіцём Езусам на руках»[2]. Мястэчка пацярпела ад пажару 1767 году.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Поразаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі; дзяржаўны маёнтак, цэнтар воласьці Ваўкавыскага павету[3] Гарадзенскай губэрні. На 1878 год у мястэчку было каля 300 дамоў.
У канцы XIX ст. у Поразаве дзейнічалі царква, касьцёл і юдэйскі малітоўны дом, працавалі вучэльня, аптэка і некалькі крамаў[4]. У XIX — пачатку XX стагодзьдзя мястэчка атрымала вядомасьць цэнтру вытворчасьці керамікі (працавала каля 200 майстроў)[5].
Найноўшы час
25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Поразаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР[6]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Поразаў апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Ваўкавыскім павеце Беластоцкага ваяводзтва.
У 1939 годзе Поразаў увайшоў у склад БССР, дзе 15 студзеня 1940 году стаў цэнтрам раёну і з 12 кастрычніка 1940 году — сельсавету. У Другую сусьветную вайну з чэрвеня 1941 да 15 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.
30 красавіка 1958 году Поразаў атрымаў афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У зьвязку з гэтым Поразаўскі сельсавет ліквідавалі, а населеныя пункты гэтага сельсавету перадалі ў адміністрацыйнае падпарадкаваньне Поразаўскага пасялковага савету[7][8]. У 1960 годзе Поразаўскі раён расфармавалі, мястэчка ўвайшло ў склад Сьвіслацкага раёну. 1 студзеня 2014 году пасялковы савет рэарганізавалі ў сельсавет з цэнтрам у мястэчку Поразаве[9].
Галерэя
- Мястэчка на старых здымках
- Сядзіба, да 1910 г.
- Сынагога, 1907 г.
- Багудзенкі. Сядзіба Бутаўт-Андрайковічаў, да 1939 г.
- да 1939 г.
Крыніцы
Літаратура
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
- Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście. — Warszawa, 1887.