Астравец

Тапонім Астравец мае славянскае паходжаньне і ўтварыўся ад шматзначнага паняцьця «востраў» (на правым беразе ракі Лошы, што цячэ праз усё мястэчка, некалі існавала ўмацаваная выспа). Агулам з асновай «востраў» або вытворнымі ад яе ў Беларусі ёсьць каля 80 назваў^[2].

Першы пісьмовы ўпамін пра Астравец датуецца 1468 годам, калі ўладар Геранёнаў Юры Гаштольд запісаў існаму Астравецкаму касьцёлу Найсьвяцейшай Панны Марыі і Ўсіх Сьвятых фундуш у дзьве меры мёду штогод^[3]. У 1542 годзе па сьмерці Станіслава Гаштольда мястэчка перайшло да вялікага князя Жыгімонта Старога, які перадаў яго сыну Жыгімонту Аўгусту. У 1546 годзе Жыгімонт Аўгуст надаў Астравец Гераніму Карыцкаму. З 1600 году мястэчка знаходзілася ў валоданьні Яна Корсака^[4], які ў 1616 годзе зрабіў фундушавы запіс на будаваньне дамініканскага кляштару і касьцёла Сьвятых Казьмы і Дзям’яна.

У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) маскоўскія захопнікі спустошылі Астравецкі кляштар дамініканаў^[4]. У XVIII стагодзьдзі пры кляштары існаваў шпіталь. На 1775 год у мястэчку на 13 валоках зямлі разьмяшчалася 21 гаспадарка^[4]. У 1777 годзе ў Астраўцы адкрылася першая школа. У 1785 годзе пачалося будаваньне новага мураванага касьцёла і кляштару дамініканаў.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Астравец апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Віленскім, пазьней Ашмянскім павеце Віленскай губэрні. У ХІХ стагодзьдзі мястэчка знаходзілася ў валоданьні Кастравіцкіх, Сыцянак, Жылінскіх. Выхадцам з роду Жылінскіх быў мэліяратар Палесься ХІХ стагодзьдзя Ёсіф Жылінскі, з роду Кастравіцкіх — францускі паэт Гіём Апалінэр, беларускі празаік Карусь Каганец. На 1886 год у Астраўцы было 22 двары, млын, цагельня, бровар, тартак, майстэрня. У 1888 годзе конная чыгунка злучыла мястэчка з станцыяй Слабодка (Гудагай).

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Астравец занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

• Старая графіка Астраўцу
• 
  Новы касьцёл, 1909 г.
• 
  Новы касьцёл, 1909 г.
• 
  Сынагога, 1903 г.

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Астравец абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён ўвайшоў у склад Беларускай ССР^[5]. Паводле Рыскай мірнай дамовы 1921 году мястэчка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Ашмянскім павеце Віленскага ваяводзтва.

У 1939 годзе Астравец увайшоў у БССР, дзе ў 1940 годзе стаў цэнтрам раёну. У Другую сусьветную вайну з чэрвеня 1941 да 3 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху. У 1958 годзе паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу.

У 1994 годзе ў Астраўцы паставілі помнік Ёсіфу Гашкевічу. У траўні 1997 і кастрычніку 2002 году ў мястэчку прайшлі 1-я і 2-я Міжнародныя Гашкевіцкія чытаньні. 14 чэрвеня 2007 году афіцыйна зацьвердзілі герб і сьцяг Астраўцу. 4 красавіка 2012 году паселішча атрымала статус места^[6]. 26 лютага 2013 году ў склад Астраўцу ўвайшлі вёскі Бялькішкі, Кавалі і хутар Каменка^[7].

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Касьцёл дамініканаў, каля 1900 г.
• 
  Гасьцінец, 1927 г.
• 
  Гасьцінец, 1927 г.
• 
  Мост цераз Лошу на Гасьцінцы, 1927 г.

• XIX стагодзьдзе: 1886 год — 176 чал. у мястэчку Астраўцы і 14 чал. у фальварку Астраўцы^[8]
• XX стагодзьдзе: 1991 год — 9790 чал.^[9]; 1995 год — 8,9 тыс. чал.^[10]
• XXI стагодзьдзе: 2006 год — 8,3 тыс. чал.; 2009 год — 8285 чал.^[11] (перапіс); 2016 год — 9569 чал.^[12]; 2017 год — 10 253 чал.^[13]; 2018 год — 10 878 чал.^[1]

У Астраўцы працуюць сярэдняя і музычная школы.

Дзейнічаюць бібліятэка, дом культуры, кінатэатар.

Прадпрыемствы харчовай, дрэваапрацоўчай прамысловасьці, вытворчасьць будаўнічых матэрыялаў.

Спыніцца можна ў гатэлі «Вясёлка». Турыстычная сядзіба «Міні-Швайцарыя»^[14].

• Касьцёл Адшуканьня Сьвятога Крыжа (1910—1911)
• Касьцёл Сьвятых Казьмы і Дзям’яна (XVIII ст.)
• Млын водны (1-я пал. XX ст.)
• Могілкі юдэйскія

• Кляштар дамініканаў

• Краявіды Астраўцу
• 
  Касьцёл Сьвятых Казьмы і Дзям’яна
• 
  Касьцёл, інтэр’ер
• 
  Касьцёл, табліца
• 
  Касьцёл Адшуканьня Сьвятога Крыжа

• 
  Млын
• 
  Вуліца
• 
  Рака Лоша і новая царква
• 
  Гатэль

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 2: Аршыца — Беларусцы. — 480 с. — ISBN 985-11-0061-7
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. — Т. 1: А — Беліца. — 494 с. — ISBN 5-85700-074-2
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VII: Netrebka — Perepiat. — Warszawa, 1886.

• Астравец , Radzima.org