Ҡотдос

Ҡотдос (ғәр. القدس‎ әл-Ҡүдс^{[комм. 1]} (audio) (мәғл.)), Иерусалим; йәһ. ירושלים‎ Йерушалайим (audio) (мәғл.)) — Яҡын Көнсығыштағы боронғо ҡала, 1949 йылдан алып Израиль дәүләтенең баш ҡалаһы (1967 йылдан алып Израиль ҡаланың бөтә майҙанын контрольдә тота)^[2]. Иерусалим Израилдың баш ҡалаһы булараҡ халыҡ-ара йәмғиәт тарафынан танылмаған^[3][4][5]. Иерусалим — иудаизм, христианлыҡ һәм ислам диндәре өсөн изге ҡала булып иҫәпләнә. Иерусалим Урта һәм Үле диңгеҙҙәре арауығында, диңгеҙ кимәленән 650—840 метр бейеклектә урынлашҡан.

Город
Иерусалим йәһ. ירושלים‎ (Йерушала́(й)им) ғәр. القدس‎ (әл-Ҡудс)
Флаг[d] Герб
Ил	ИзраильИзраиль
Статус	Ҡаланың көнсығыш өлөшө өсөн Палестина милли автономияһы Израиль суверенлығына бәхәсләшә. Ул Берләшкән милләттәр ойошмаһы БМО тарафынан тарафынан танылмай.
Координаталар	31°47′ с. ш. 35°14′ в. д.HGЯO
Мэр	Нир Баркат
Нигеҙләнгән	Б.Э.Т. 4 мең йыл
Беренсе мәртәбә телгә алынған	Б.Э.Т. XIX-XX быуаттар
Элекке исеме	Шалем, Иевус, Сион (Цион), Ир Давид (Град Давида), Элия Капитолина, Аль-Кудс
Майҙаны	125.156[1] км²
Высота над уровнем моря	754 м
Халҡы	828 500 (ҡасабаларҙан тыш) кеше (2013)
Милли состав	йәһүдтәр (530,3), ғәрәптәр (279,7), әрмәндәр (5,6), башҡалар (12,9)
Конфессиональ составы	иудеи (65%), мосолмандар (32%), христиандар (2%), башҡалар (1%)
Сәғәт бүлкәте	UTC+2, йәйге UTC+3
Телефон коды	+972 2
Һанлы танытмалар
Рәсми сайт	jerusalem.muni.il  (йәһ.) (инг.) (ғәр.)
Иерусалим  Аудио, фото и видео Викимилектә

Ул донъялағы иң боронғо ҡалаларҙан иҫәплән. Беренсе торлаҡтар Б. Э. Т. IV быуаттарҙа тип билдәләнә. Б. Э. Т. XI быуатта ҡалала йәһүдтәр урынлашҡан һәм Израиль дәүләтенең баш ҡалаһы тип иғлан ителә. Б. Э. Т. VI быуатта Вавилон тарафынан баҫып алына, ә аҙаҡ Фарсы империяһы ҡул аҫтына күсә. Б. Э. Т. IV—II быуаттарҙа Боронғо Македония империяһына, Мысырға Селевекидтар дәүләтенә буйһона. Йәһүдтәр баш күтәргәндән һуң, аҙ ғына ваҡытҡа Йәһүдтәр батшалығы тергеҙелә(б.э.т. 2-се быуат). Алтынсы йылына уҡ рим провинцияһына әүерелә.

Рим империяһы ҡыйралғандан һуң, Иерусалим Византия империяһына күсә. Ошо ваҡыттан ҡаланы христианлаштырыу башлана. 639 йылда ғәрәп хәлифе Ғүмәр ибн Хәттаб тарафынан баҫып алынғас, мосолман ҡиәфәте ала. 1099—1187 һәм 1229—1244 йылдарҙа ҡала тәре йөрөтөүселәр хакимлығы аҫтында була. Аҙаҡ Мысыр тарафынан яулап алына. 1517 йылдан 1917 йылғаса Ғосманлы империяһы биләмәһенә керә. Аҙаҡ Бөйөк Британия хакимлығына күсә