Пищало замогы

Пищало замогы
	Пищало замогы
	бел. Пішчалаўскі замак
Нигеҙләү датаһы	1825
Нигеҙләүсе	Q98422551?
Дәүләт	Беларусь
Административ-территориаль берәмек	Минск
Урынлашҡан урамы	Улица Володарского (Минск)[d]
Дата производства	1825
Архитектор	Хршчанович, Казимир Мельхиорович[d]
Архитектура стиле	архитектура неоклассицизма[d]
Обитатель	Следственный изолятор № 1[d]
Мираҫ статусы	государственный список историко-культурных ценностей Республики Беларусь[d]
	Пищало замогы Викимилектә

Пищало замогы (шулай уҡ «Минск төрмә замогы» тип тә атала) — неоклассицизм стилендә төҙөлгән һарай, Минск үҙәгендә тарихи бина, 1-се тикшереү изоляторы, Володарский урамында урынлашҡаны өсөн ябай һөйләш телендә шулай уҡ Володарка тип тә атала^[1].

Тарихы

1825 йылда Романов биҫтәһендә архитектор Казимир Хрщанович проекты буйынса (алпауыт Рудольф Пищало заказы буйынса, уның хөрмәтенә бинаны Пищало замогы тип атайҙар) классицизм стилендәге тәүге бина төҙөлә. Ҡайһы бер яңылышлыҡтар буйынса Пищало һарай архитекторы түгел^[2], ә генераль подрядсыһы ғына була, ул иҫкеһе урынына яңы таш төрмә төҙөү өсөн конкурста еңеп, төҙөлөш өсөн ҡаҙнанан аҡса ала. 200 йыл буйына бина тура тәғәйенләнеше буйынса ҡулланыла. Төрмәлә күп сәйәси тотҡондар ултырып сыға: 1830—31 һәм 1863—64 йылдарҙа Винцент Дунин-Марцинкевич етәкселегендәге баш күтәреүселәр һәм шағирҙар Карусь Каганец, Алесь Гарунь, Якуб Колас, генерал-губернатор Курлов ғүмеренә ҡул һуҙыусы революционер Иван Пулихов язалап үлтерелә.

Сталин репрессиялары осоронда, 1937 йылдың 29 октябрҙең 30 октябренә ҡарай төндә НКВД хеҙмәткәрҙәре 36 белорус мәҙәниәт, фән һәм сәнғәт эшмәкәрҙәрен замок подвалында атып үлтерә. Тағы шул уҡ төндә 52 кеше, Пищало замогынан алыҫ түгел ерҙә НКВД эске төрмәһе бинаһының подвалында язалап үлтерелә. 1937— 1940 йылдарҙа репрессиялар ваҡытында Пищало замогында советтарға ҡаршы эшмәкәрлектә ғәйепләнеп бөтәһе 100-гә яҡын кеше язалана^[3].

Икенсе донъя һуғышы ваҡытында Пищало замогында әсиргә алынған партизандар һәм подпольщиктарҙы тоталар. Ҡайһы берҙәре замокта язалап үлтерелә.

1953 йылдан был Белоруссия ССР-ында үлемгә хөкөм ҡарары үтәлгән берҙән-бер учреждение^[4].

2008 йылдың 20 апрелендә һарайҙың башняларының береһе емерелеп төшә (бер кем дә зыян күрмәй)^[5].

Пищало һарайы бинаһында Минск ҡалаһының 1-се изоляторы урынлаша. Ул Белоруссия ССР-ында һәм хәҙерге Европала атып үлтереү юлы менән үлем язаһын башҡарған берҙән-бер холоҡ төҙәтеү учреждениеһы булып тора. 1991 йылдан изоляторҙа барлығы 330 кеше үлем язаһына хөкөм ителгән^[6].

Билдәле тотҡондары

Викентий Дунит-Марцинкевич (1863 — 1865)
Юзеф Пилсудский (1891 — 1892)
Карусь Каганец (1905 — 1906 һәм 1910 — 1911)
Алесь Гарун (1907 — 1908)
Якуб Колас (1908 — 1911)
Феликс Дзержинский (4 тапҡырҙан да кәм түгел, 1898 йылдан 1917 йылға тиклем)
Борис Савинок (1924)
Максим Танк (1932 —1933)

Филистович Иван Андреевич (1953 йылда атылған)

Михаил Чигирь (1999 — 2000)