Пейко Николай Иванович

Николай Иванович Пейко 1916 йылдың 25 мартында Мәскәүҙә тыуған.

1933—1937 йылдарҙа П. И. Чайковский исемендәге Мәскәү дәүләт консерваторияһы эргәһендәге музыка училищеһында  Г.И. Литинскийҙа (композиция), И. В. Способинда (теоретик дисциплиналар) уҡый. 1940 йылда  П. И. Чайковский исемендәге Мәскәү дәүләт консерваторияһын тамамлай, ул унда туранан-тура өсөнсө курсҡа Н. Я. Мясковский (композиция) һәм В. А. Цуккерман  (музыкаль формаларҙы анализау) класына алынған була.

1943 йылда тәүҙә Д. Д. Шостаковичтың һәм Николай Мясковскийҙың ассистенты булараҡ консерваторияла уҡыта башлай, тиҙҙән үҙенең композиторлыҡ класына етәкселек итә. Шулай уҡ Гнесиндар исемендәге институттың  композиторлыҡ кафедраһына етәксе итеп тәғәйенләнә (1958 йылдан — профессор). Н. Пейко — Мәскәү композиторлыҡ мәктәбе композитор-педагогтары араһында Мясковскийҙан ҡала иң абруйлыһы була. Үҙ дәүеренең танылған энциклопедисы тигән дан ала. 

70-тән ашыу композитор тәрбиәләй, улар араһында — Юрий Абдоков, София Ғөбәйҙулина, Алексей Ларин һәм башҡалар. Б. А. Чайковский менән бергә 1953 йылдың 6 февралендә композитор Моисей Вайнбергты ҡулға алған саҡта була^[6].  Д.Д. Шостакович менән бергәләп Вайнбергты иреккә сығарыуҙа ҡатнаша. Пейконың атаһы Иван Игнатьевич 1937 йылда ҡулға алына һәм Бутово полигонында атыла. Композиторҙың ҡатыны Ирина Михайловнаның (ҡыҙ фамилияһы кенәз Оболенская)  бөтә яҡын туғандары  репрессиялана.

Н. И. Пейко 1995 йылдың 1 июлендә Мәскәүҙә вафат була. Домодедово зыяратында ҡатыны Ирина Михайловна Пейко-Оболенская йәнәшендә ерләнә.

Пейко стиле рус һәм көнбайыш симфоник музыкаһы, шул иҫәптән  Н. Я. Мясковский әҫәрҙәре традицияларына яҡын тора. Ижадының һуңғы осоронда ун ике тонлы техника менән эксперименттар үткәрә, ләкин традицион ладлы-тонлы фекер яҡлы булып ҡала. Композитор әҫәрҙәре сағыу, нәзәкәтле оркестровка һәм поэтик тәрәнлек менән айырылып тора. Пейконың симфониялар циклы Европаның  ХХ быуат симфоник мәҙәниәтендә иң әһәмиәтлеләр иҫәбенә инә. Композитор аналитик һәләткә эйә була, был сағыу тәнҡит мәҡәләләре һәм эсселар яҙыу мөмкинлеген бирә, Мясковскийҙың 27-се симфонияһы, О. Мессиандың, В. Лютославскийҙың  инструменталь миниатюралары тураһында яҙғандары шундайҙарға инә. Композитор шахмат менән етди мауыға.  

Опералары

• «Айһылыу» (1943, 1953 (2-се ред.))
• «Дней давних бой» (1981)
• «Ночь царя Ивана» (1982)

Балеттары

• «Яҙғы елдәр» (1950, З. Хәбибуллин менән авторҙаш)
• «Жанна д’Арк» (1953—1955)
• «Берёзовая роща» (1964)
• «Абакаяда» (1983)

Ораториялары

• «Ночь царя Ивана» (1967, опера итеп эшкәртелә)

Оркестр өсөн әҫәрҙәре

• Туғыҙ симфония (1945, 1946, 1957, 1965, 1968, 1972, 1980 (халыҡ музыка ҡоралдары оркестры өсөн), 1986, 1992)
• Симфониетта (1940)
• Концерт-симфония (1947)
• Оркестр менән фортепиано өсөн концерт (1943—1947)
• Симфоник сюита «Из русской старины» (1948)
• «Молдавская сюита» (1949—1950)
• СССР халыҡтары темаһына ете пьеса (1950)
• Скрипка менән оркестр өсөн концерт фантазиялары (1953, 1964)
• Симфоник баллада (1956)
• «Из якутских легенд» (1940—1957)
• Концерт-симфония (1974)
• Гобой һәм камера оркестры өсөн концерт  (1983)
• «12 афоризмов и постлюдия» (1993)
• Кескәй домра һәм оркестр өсөн концерт (1967)
• Ҡыллы ҡоралдар өсөн элегик поэма  (Н.Я. Мясковский иҫтәлегенә)

Камера әҫәрҙәре

• Фортепиано квинтеты (1961)
• Дүрт ҡыллы квартет (1962, 1965, 1976...)
• Фортепиано өсөн ике соната  (1946-1954, 1972-1975)
• Фортепиано өсөн ике сонатина 
• Кларнет һәм арфа менән башҡа ҡоралдар өсөн «Легенда» для 
• Скрипка һәм фортепиано өсөн Прелюдия һәм Токката
• Туба һәм фортепиано өсөн сонатина 
• Флейта, гобой, кларнет, валторна, фагот, скрипка, альт, виолончель, контрабас һәм фортепиано өсөн децимет
• Театр постановкалары һәм кинофильмдар өсөн романстар, музыка 
• «Скорая помощь», мультфильм (1949) — композитор

• РСФСР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1964).
• Сталин премияһы — 1-се симфонияһы өсөн
• Сталин премияһы — симфоник оркестр өсөн «Молдавская сюита»һы өсөн 
• Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (28.12.1946)
• миҙалдар

• Рыбакина Е. Николай Пейко: очерк жизни и творчества. — М.: Музыка, 1980

• Статья о Пейко на сайте Николая Мясковского 2014 йыл 8 май архивланған.