Озеров Николай Николаевич (комментатор)

Николай Николаевич Озеров 1922 йылдың 11 декабрендә Мәскәүҙә опера йырсыһы Николай Озеров ғаиләһендә тыуа. XIX быуаттың билдәле композиторы Михаил Виноградовтың бүләһе.

Озеровтар ғаиләһе Мәскәү эргәһендәге Разгуляй янында — Маркс урамында йәшәй^[3]. Был йорт өлкән Озеровҡа Ҙур театрҙан ҡаҙна фатиры итеп бирелә.

1934 йыл Мәскәүҙә малайҙар араһында теннис буйынса чемпион була. 1941 йылдан — теннис буйынса спорт мастеры, ә 1947 йылдан — СССР-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры.

1941 йлда ГИТИС-тың актерлыҡ факультетына уҡырға инә, уны 1946 йылда тамамлай һәм Мәскәү Художество театрына эшкә инә, 20-нән ашыу ролде уйнай^[4].1947 йылдан ВКП(б) ағзаһы.

1950 йылдың 29 авгусында тәүге тапҡыр «Динамо» — ЦДКА футбол матчы тураһында үҙаллы репортаж үткәрә.

1950—1988 йылдарҙа — радио һәм телевидениела спорт комментаторы. Репортаждарҙы ун биш Олимпия уйындарынан, хоккей буйынса утыҙ донъя чемпионатынан, һигеҙ футбол буйынса донъя чемпионатынан һәм алты футбол буйынса Европа чемпионатынан алып бара, комментатор сифатында донъяның 49 илендә була.^[4]. 1980 йылдар башынан Озеровты иң ҙур ярыштарҙы аңлатыуынан яйлап ситләтә башлайҙар. Футбол буйынса иң һуңғы донъя чемпионтаы уның өсөн 1986 йылғы турнир була.

1973 йылда уға «РСФСР-ҙың халыҡ артисы» тигән исем бирелә.

1980 йылдар аҙағында «Спартак» спорт йәмғиәте рәйесе булып һайлана.

Николай Озеров йәш сағында һыуыҡ тейҙереү сәбәпле ҡан тамырҙары менән проблемалар була (хоккейға китеп барғанда быуала мәкегә төшөп китә), шулай уҡ шәкәр диабеты менән яфалана.

1990 йылдар башында Озеровтың аяҡ табанын ампутациялайҙар, шунан бирле уның өйҙән бик һирәк сыҡҡан.

1997 йылдың 2 июнендә 75-се йәшендә вафат була. Введенский зыяратында ерләнә (21 уч.).

Теннис буйынса СССР чемпионаттарында күп алтын миҙалдар яулайы — 24^[5]:

• 1944—1946, 1951, 1953 — яңғыҙ разрядта;
• 1944—1953, 1955, 1957—1958 — парлы разрядта;
• 1940, 1944, 1949, 1953, 1955, 1957 — ҡатнаш парлы разрядтарҙа^[6].

• Павел Никитин — «Легенда № 17» (Рәсәй, 2013)
• Андрей Леонов — «Лев Яшин. Вратарь моей мечты» (Рәсәй, 2019)

СССР-ҙың һәм Рәсәй Федерацияһының дәүләт наградалары:

• III дәрәжә «Ватан алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» ордены (19 апрель 1995, № 19) — Физик культура һәм спорт үҫешенә ҙур өлөш индергәне һәм «Спартак» спорт йәмғиәтен ойоштороуҙа шәхси өлөшө өсөн"^[7].
• Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (9 сентябрь 1971 йыл, № 643458)
• Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (№ 156875)
• Халыҡтар Дуҫлығы ордены (3 декабрь 1992, № 0084) — физик культураны һәм спортты пропагандалауға һәм үҫтереүгә ҙур шәхси өлөш индергән өсөн һәм, халыҡтар араһында дуҫлыҡты нығытыу өсөн^[8]
• «Почёт Билдәһе» ордены (27 апрель 1957, № 274180)
• «Почёт Билдәһе» ордены (7 июль 1978, № 1286682)
• Миҙалдар, шул иҫәптән:
  • «Хеҙмәт батырлығы өсөн» миҙалы (16 июль 1962 йыл, № 961835)
  • «Мәскәүҙе обороналаған өсөн» миҙалы (1 май 1944, № 004638)
  • «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә утыҙ йыл» юбилей миҙалы (30 апрель 1975)
  • «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә ҡырҡ йыл» юбилей миҙалы (20 апрель 1985)
  • [[«1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында күрһәткән фиҙакәр хеҙмәт өсөн» миҙалы (1941)
  • [[1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында маҡтаулы хеҙмәте өсөн» миҙалы (март 1947 йыл) — Бөйөк Ватан һуғышы осоронда фиҙаҡәр хеҙмәте өсөн
  • «Хеҙмәт ветераны» миҙалы (20 февраль 1984)
  • «Мәскәүҙең 800-йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы (20 сентябрь 1947 йыл, № 0040721)
  • «Маҡтаулы хеҙмәте өсөн. В. И. Лениндың тыуыуына 100 йыл тулыу айҡанлы» юбилей миҙалы (1 апрель 1970)
  • «Мәскәүҙең 850-йыллығы иҫтәлегенә» миҙалы (1997)

Маҡталы исемдәре:

• РСФСР-ҙың халыҡ артисы (13 декабрь 1973 йыл) — совет сәнғәте өлкәһендәге ҙур ҡаҙаныштары өсөн
• РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы (27 апрель 1964) — радио һәм телевидение буйынса юғары оҫталыҡтағы репортаждар өҫтәрәк
• СССР-ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1947)
• Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (31 август 1995, № 5998)
• Почетлы тимер юлсы (3 июнь 1986, № 150454)

Премиялары:

• СССР Дәүләт премияһы (28 октябрь 1982, № 12078-гә) — XXII Олимпиада тураһында «О спорт, ты — мир!» фильмының текст авторы һәм комментаторы булараҡ
• СССР Журналистар союзы премияһы (1980 йыл)
• «Ватан телевидениеһын үҫтереүгә индергән шәхси өлөшө өсөн» номинацияһында ТЭФИ премияһы (1997)

Халыҡ-ара наградалар:

• Көмөш Олимпия ордены (Халыҡ-ара олимпия комитеты) (1992)
• Халыҡ-ара хоккей үҫешенә ҙур өлөш индергәне өсөн Поль Луак исемендәге премияһы (2016)^[9]

Башҡа наградалар:

• ВЛКСМ Үҙәк Комитетының «Хеҙмәт батырлығы» билдәһе (12 май 1981)
• ВЛКСМ Үҙәк Комитетының «Спорт батырлығы» (№ 594) билдәһе

• Күн туптың ҙур оҫтаһы^[10][11]
• Беҙгә ундай хоккей кәрәк түгел!^[12]
• Маҡтаулы Канада профессионалдары^[13][14]
• Ҡапҡаға һуғыу. Ә унда Третьяков.
• Бына бер ҡот осҡос мәл! Һуғыу! Гол!!!
• Иғтибар! Мәскәү һөйләй һәм күрһәтә. Советтар Союзының телевидениеһы сираттағы репортажды башлай..
• Ҡапҡасы ни ҙә булһа эшләргә көсһөҙ
• Уйынсы иҫәптә айырманы кәметә (арттыра)

47 йәшендә өйләнә.

• Ҡатыны — Маргарита Петровна (1932),
  • балалары — игеҙәктәр Николай^[15] һәм Надежда (1970)^[16].

Рязандә теннис академияһы уның хөрмәтенә аталған: «Н. Н. Озеров исемендәге теннис академияһы».

Озеров хөрмәтенә Мәскәү янындағы Щелковский районы Загорянка ҡасабаһында урам аталған, унда комментатор йәшәгән^[17]

Петрозавдск ҡалаһында Николай һм уның ҡустыһы Юрий хөрмәтенә 2015 йылда ағалы-ҡустылы Озеровтар урамы барлыҡҡа килә^[18].

Николай Озеров хөрмәтенә 2005 йылдың 29 мартында «Физик культураны һәм спортты пропагандалау өсөн» тип аталған РФ Спорты министрлығының ведомство наградаһы булдырыла, ул статусы буйынса Министрлыҡтың барлыҡ сығарылыштарынан өсөнсө булып тора.^[19].

Щелково ҡалаһы стадионы уның исемен йөрөтә: "Н. Н. Озеров исемендәге "Спартак"стадионы"^[20].

Шулай уҡ Озеров яры буйында урамында Спартак Йәмғиәте бинаһында мемориаль таҡтаташ асыла

• «Говорит и показывает Николай Озеров» (2007)
• «Николай Озеров» «Как уходили кумиры» документаль циклынан

• Озеров Н.Н. Репортаж о репортаже. — М.: Физкультура и спорт, 1976. — 223 с. — (Сердца, отданные спорту).

• Фрагмент хоккейного репортажа
• Ванденко А. «Март. Весна. Футбол?» // Евгений Додолев газета «Новый Взгляд» : газета. — М., 1992. — № 09. — С. 02.
• Фото могилы