Ленинград хореография училищеһы

Бейеү мәктәбе 1738 йылдың 4 майында"Танцо́вальная Ея Императорского Величества школа" булараҡ императрица Анна Ионанновна тарафынан нигеҙләнгән. Француз бейеүсеһе Жан-Батист Ланде башланғысы менән мәктәп ойошторола. Ҡышҡы һарайҙың махсус йыһазландырылған бүлмәләрендә ул 12 урыҫ малайын һәм ҡыҙҙарҙы уҡыта башлай.

1766 йылда театрҙы яратҡан һәм уға күп ваҡытын бүлгән Екатерина II һарай театрҙары дирекцияһын булдыра (быға тиклем улар һарай контораһы ҡарамағында була). Беренсе директор — И. П. Елагин.

Император театр училищеһы исемен алған мәктәп булдырылғанға тиклем үк, батша һарайы сәхнәһендә сит ил һәм крепостной артистарҙан тыш, Шляхта корпусы тәрбиәлеүселәре һәм тамамлаусылары уйнай, улар 1966 йылда уларға етәксе булып И. И. Бецкой тәғәйенләнгәс, музыкаға, бейеүгә өйрәнәләр, шиғырҙар яҙалар һәм комедиялар уйнайҙар^[5],Шулай уҡ театрға һәләтлеләр 1770 йылда Бецкий ойошторған Мәскәү тәрбиәүи йорто филиалы — Мәскәү тәрбиәүи йорто филиалы (һуңынан уның базаһында Мәскәү балет мәктәбе барлыҡҡа килә) ҡатнашалар.

1870-се йылдар аҙағында Ташлы утрауында, Каменноостровский театры эргәһендә, инженер В. В. Николь проекты буйынса училищеға идара итеүсе өсөн йорт һәм ҡыҙҙар икенсе дача төҙөлә (революциянан һуң, 1919—1920 йылдарҙа, бөтә театр ҡаласыҡтары һүтелә).

1917 йылғы Октябрь революциянан һуң училище тарҡатыла һәм унан ике уҡыу йорто бүленеп сыға — хореография училищеһына әүерелгән балет йорто һәм драма, актерлыҡ оҫталығы мәктәбе (ШАМ, хәҙерге Рәсәй дәүләт сәхнә сәнғәте институты. Артист карьераһына етерлек һәләтлелек күрһәтмәгән артистарҙы әҙерләгән бүлексәләр бөтөрөлә.

1921 йылда балет училищеһы З. Юсупованың ҡаланан ситтәге виллаһын 1933 йылға тиклем тәрбиәләнеүселәрҙең йәйге ялы өсөн файҙаланыыуға ала.

1922 йылда балет училищеһы (элекке мәктәп) актёрлыҡ оҫталығы училищеһы, Ритм институты, Наркомпрос ҡарамағындағы Сәхнә постановкалары оҫталығы курстары һәм СОРАБИС-тың драматик мәктәбе менән бергә Сәхнә сәнғәте институты ҡарамағын индерелә, 1926 йылда Сәхнә сәнғәте техникумы (ТСИ) итеп үҙгәртелә, ә 1936 йылда Үҙәк театр училищеһы исемен йөрөтә башлай (ЦТУ), улар бөтәһе лә Ленинград театрҙары янындағы театр урта уҡыу йорттары булараҡ берләштерелә^[6]. Исемендәге үҙгәрештәр артынан балет мәктәбенең исеме лә үҙгәрә: 1928 йылда — Ленинград хореография техникумы, 1937 йылда Ленинград хореография училищеһы тип йөрөтөлә башлай.

1957 йылда училищеға педагог, «Классик бейеү нигеҙҙәре» китабы авторы Агриппина Ваганова исеме бирелә (1879—1951), 1961 йылда училищеға академик исеме бирелә.

1991 йылдан алып хәҙерге исемен йөрөтә. 1995 йылда уның академияһы. 1995 йылда А. Я. Ваганова исемендәге академияайырыуса ҡиммәтле мәҙәни мираҫ объекттары исемлегенә индерелә.

2011 йылдан алып академия уҡытыусылары Финляндиялағы Микелли ҡалаһында халыҡ-ара балет оҫталығы курстарын үткәрә^[7]. 2016 йылда Владивосток ҡалаһында Урыҫ балеты академияһы филиалы асыла, унда Мариин театрының Приморье сәхнәһе эшләй.^[8].

Академия хореография өлкәһендә әҙерлек, урта һәм юғары профессиональ белем бирә. «Балет артисы» квалификацияһы буйынса предметтар классик, тарихи-көнкүреш, этно-классик һәм заманса бейеү, Актёрлыҡ оҫталығы, хореография мираҫын үҙ эсенә ала. Балалар шулай уҡ сольфеджио, музыка, театр, һынлы һәм хореография сәнғәте тарихын, Санкт-Петербург тарихын һәм мәҙәниәтен, анатомияны һәм кешенең физиологияһын өйрәнә. Төп белем биреүҙең дөйөм белем биреү предметтары уҡыу йортоноң профилен иҫәпкә алып уҡытыла^[9]. Сәхнә практикаһы Александр Ширяев исемендәге мәктәп театрында ла, Мария театры сәхнәһендә ла үтә.

2000-се йылдар уртаһында башҡарыу сәнғәте факультеты ике баҫҡысҡа бүленә: бакалавриат һәм магистратура буйынса, аспирантура нигеҙ һалына. Башҡарыусыларҙан тыш, академия педагогтарға, балетмейстерҙарға, балет буйынса ғалимдарға һәм балет концертмейстерҙарына юғары белем бирә.

Училище (1991 йылдан — Рус балеты академияһы) художество етәкселәре булып Петербург балеты үның күренекле эшмәкәрҙәре Николай Ивановский, Игорь Бельский, Алтынай Аҫылморатова (2000—2013) булалар.

2004 йылдан башлап хужалыҡ функцияларын үтәгән академия ректоры итеп Вера Дорофеева һайлана. 2013 йылдың 28 октябрендә Ҙур театр солисы Николай Цискаридзе был вазифала уны алмаштырыр тип иғлан ителә^[10], бер үк ваҡытта мәктәптең художество етәксеһе итеп Мариин театры солисы Ульяна Лопаткина тәғәйенләнә. 2013 йылдың 4 ноябрендә Мариин театры педагогтары һәм балет артистары РФ Мәҙәниәт министрлығына хат менән мөрәжәғәт итте, унда Николай Цискаридзе ректор һәм Ульяна Лопаткинаны художество етәксеһе вазифаларына тәғәйенләү тураһында ҡарарҙы яңынан ҡарарға талап итә^[11].

2013 йылдың декабрь башында академияның беренсе проректоры һәм художество етәксеһе итеп уның сығарылыш уҡыусыһы Жанна Әйүпова һайлана^[12]. Николай Цискаридзе, ҡаршылыҡтарға ҡарамаҫтан, ректор вазифаһын башҡарыусы вазифаһында ҡала. 2014 йылдаул уҡыу йортоноң ректоры итеп һайлана.

1957 йылда М. Х. Франгопуло башланғысы буйынса музей булдырыла, уның коллекцияһында китап раритеттары, картиналар, афишалар, фотографиялар, театр костюмдары һәм танылған сығарылыш уҡыусыларыҙың балетлы туфлиҙары һәм Санкт-Петербург балеты тарихы менән бәйле башҡа экспонаттар тупланған. Музейҙың коллекцияһында 15 меңдән ашыу экспонат бар. Әлеге ваҡытта ватан хореография мәғарифы тарихы мемориаль кабинеты булараҡ эшләй^[13], Музей коллекцияһына уҡыусылар һәм академия хеҙмәткәрҙәре генә инә ала.

Изге Троица православие сиркәүе 1806 йылдан башлап училище бинаһында эшләп килә^[14]. 2000-се йылдарҙа сиркәү хеҙмәттәре ҡайтанан тергеҙелә.

• Академия русского балета / Илларионов Б. А. // А — Анкетирование [Электронный ресурс]. — 2005. — С. 325. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 1). — ISBN 5-85270-329-X.
• Ленинградское хореографическое училище им. А. Я. Вагановой. Л., 1988;
• Легат Н. История русской школы. СПб., 2014;
• Хореографическое образование: Россия и Европа. Состояние и перспективы. СПб., 2014;
• Петербургский балет. Три века: хроника. СПб., 2014-.

• Сайт Академии Русского балета имени А. Я. Вагановой
• Страница Академии на ресурсе Facebook
• Выпускники Академии и история балета Петербурга в книге «Три века петербургского балета»
• Хроника 1960-х годов
• Прогулка по музею Академии: I часть, II часть