آندرانیک اوزانیان
آندرانیک اوزانیان (ائرمنیجه . Անդրանիկ Թորոսի Օզանյան؛ 25 فوریه 1865 – 31 آقوست 1927) — ائرمنیستان میلّی قهرمانی، بولقاریستانین میلّی قهرمانی. 1918-جی ایلده اساساً قاراباغ و زنگه‌زوردا آذربایجانلی‌لارین[۱]یاشادیقلاری کندلرین داغیدیلماسیندا و اهالیسی‌نین قیرغینیندا آندرانیکین باشچی‌لیق ائتدیگی دسته بؤیوک رول اوینامیشدی[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷].
آندرانیک اوزانیان | |
|---|---|
 General Andranik ت 1920 | |
| Nickname(s) | آندرانیگ پاشا |
| Born | ۲۵ فوریهٔ ۱۸۶۵ شبین‌قاراحیصار, عثمانلی ایمپیراتورلوغو |
| Died | ۳۱ آقوست ۱۹۲۷ (۶۲ یاش) ریچاردسون اسپرینقز، کالیفورنیا, U.S. |
| Buried | آرارات قبیریستان‌لیغی (1927–28) پرلاشز پاریس (1928–2000) یئرابولور (2000–گونوموزده) |
| باغلیلیق |  Dashnaktsutyun (1892–1907) بولغاریستان کراللیغی (1912–13) روسیه ایمپیراتورلوغو (1914–16)Armenian paramilitaries (1917–19) |
| خیدمت ایللری | 1888–1904 (فدایی) 1912–13 (بولقاریستان) 1914–16 (WWI) 1917–19 (ائرمنیستان) |
| روتبه | ارمنی فدایی (1899–1904).png){kind=small} بیرینجی لئیتنانت (Bulgaria) ژنرال مایور (روسیه)قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ منابع بدون نام باید محتوا داشته باشندائرمني کورپوسو غربي ائرمني ديويزييا کومانديري (1918) خوصوصي دؤيوش ديويزيياسي کومانديري (1919) |
| Wars | ارمنی اۇلوسال حرکتی Sasun Uprising بیرینجی بالکان ساواشی بیرینجی دونیا ساواشیآذربایجان-ائرمنیستان ساواشی (۱۹۱۸-۱۹۲۰) |
| موکافات | see below |
| Signature |  |
ایلک ایل‌لر
عوثمانلی ایمپراتورلوغوندا آنادان اولوب. بیر مودّت " هنچاک " پارتیاسی نین، سونرا ایسه " داشناکسیونون " عوضوو اولوب. 1880-جی ایللرده آندرانیک عوثمانلی دؤولتینه خیانت ائتدیگی اوچون جزا کیمی اونون قولاغینی کسیرلر، بوندان سونرا اونا خالق آراسیندا " بیرقولاقلی آندرانیک " دئییرلر. آندرانیک تورکیه ده فعالیت گؤسترن ائرمنی سیلاحلی دسته‌لری اوچون سیلاح قاچاق‌مالچی‌لیغی ایله مشغول اولور. 1890-جی ایللرده تورک اوردوسونا قارشی دؤیوش‌لرده ایشتیراک ائدیر. 1904-جو ایلده تورک اوردوسو ائرمنی عوصیانینی یاتیردیقدان سونرا آندرانیک تورکیه دن قاچیر. بیر مودت قافقازدا اولور، سونرا ایسه اوروپایا یوللانیر. 1907-جی ایلده بولقاریستاندا، داشناکسیونون دؤرد قورولتاییندا ایشتیراک ائدیر.
بالکان ساواشی
1912-جی ایلده ساواشی باشلایاندا، قارِقین نژده ایله بیرلیکده ائرمنی‌لردن عیبارت کؤنوللو دسته یارادیر. بورادا ائرمنی سیلاحلی دسته‌لری یئرلی تورک اهالیسینه قارشی کوتلوی قیرغین‌لار تؤرتمکله مشغول ایدی. بو دؤیوش‌لرده ایشتراکینا گؤره آندرانیک اوزانیان بولقاریستانین عالی دؤولت تلطیفی اولان، " ایگیدلیگه گؤره قیزیل خاچ " اوردِنی ایله تلطیف اولونور. بوندان علاوه اونو دیگر موکافات‌لارلا دا تلطیف ائدیرلر، همچنین آندرانیک بولقاریستان وطنداش‌لیغینا قبول اولونور.
بیرینجی دونیا ساواشی
1914-جو ایلین آقوستوندا آندرانیک روسیه‌نین قافقاز اوردوسونون کوماندانی ژنرال آلکساندر مالیشایئوسکی ایله گؤروشور و روس اوردوسونا اؤز خیدمت‌لرینی تکلیف ائدیر. روس اوردوسو آندرانیکه ائرمنی حربی دسته‌لرینی فورمالاشدیرماغی تاپشیریر. تورک اوردوسونا قارشی حربی عملیات‌لاردا ایشتراکینا گؤره روس و فرانسه اوردوسونون کوماندان‌لیغی طرفیندن بیر سیرا اوردِن و مدال‌لارلا تلطیف ائدیلیر.
1916-جی ایلده چار اوردوسونون کوماندان‌لیغی ایله یارانان پروبلم‌لره گؤره جبهه‌نی ترک ائدیر. آندرانیکین تورکیه‌نین شرقینده اولدوغو بوتون مودت عرضینده، اونون باشچی‌لیق ائتدیگی سیلاحلی ائرمنی دسته‌لری بوراداکی تورک و کورد اهالیسی نین کوتله‌وی قتل‌لری ایله مشغول اولوردولار.
1917-جی ایلدن سونرا
1917-جی ایل فوریه اینقیلابیندان سونرا قافقازداکی روس اوردوسو تدریجاً داغیلماغا باشلاییر. یارانمیش وضعیتدن ایستیفاده ائدن ائرمنی‌لر، اؤز سیلاحلی دسته‌لرینی گوجلندیریر، تزار اوردوسوندان قالمیش سیلاح و سورساتی منیمسه‌ییردیلر. بو زامان باشسیز قالمیش روسیه‌نین قافقاز اوردوسونون کوماندان‌لیغی آندرانیکه ژنرال-مایور روتبه‌سی وئریر، لاکین قئید ائتمک لازیم‌دیر کی، یارانمیش وضعیتده کوماندان‌لیغین وئردیگی روتبه‌لر داها چوخ رمزی اهمیت کسب ائدیردی. آندرانیک 1918-جی ایلده ائرمنیستانلا تورکیه آراسیندا ایمضالانمیش موقاویله‌نی تانیماقدان ایمتیناع ائدیر. بو دفعه آندرانیک بولشویک‌لرله امکداش‌لیق ائتمگه باشلاییر، او، 1918-جی ایلین ژوئیه‌سینده استِپان شاومیانا تلقرام گؤندریر، تلقرامدا آندرانیک بیلدیریر کی، " ناخچیوان قزاسی اؤزونو شوروی روسیه‌سی‌نین بیر حیصه‌سی ساییر، و او اؤزو دسته‌سی ایله بیرلیکده بولشویک‌لرین تابع‌لیگینه کئچمگه حاضیردیر " . لاکین ژوئیه‌نین 19-او تورک اوردوسو ناخچیوانی و جولفانی توتور، آندرانیک زنگه‌زورا قاچیر. زنگه‌زوردا آندرانیکین رهبرلیک ائتدیگی سیلاحلی دسته‌لر آذربایجان کندلرینی داغیتماقلا مشغول ایدیلر. بو کندلرین اهالیسی کوتله‌وی شکیلده اؤلدورولور، دیری-دیری یاندیریلیر، قیلینجدان کئچیریلیردی.
آندرانیکین قولدورلاری‌نین وحشی‌لیگی باره ده ائرمنی تاریخچیسی آ.لالایان بونلاری یازیر:
" آندرانیکین باشچی‌لیق ائتدیگی داشناک دسته‌لری، تورک کندلی‌لری‌نین اوشاق‌لارین، قادین‌لارین و قوجالارین قتلی زامانی " بؤیوک شوجاعت " گؤستریردیلر. داشناک دسته‌لری طرفیندن توتولموش موسلمان کندلرینده، ساغ آدام‌لار قالمیردی، اونلار اینسان قالیق‌لاری ایله دولو، خارابالیغا چئوریلیردی ".
آندرانیکین سیلاحلی دسته‌لری 1918-جی ایلده ناخچیوان قزاسی نین یایجی کندینه هوجوم ائده‌رک 2500 نفری قتله یئتیریر، مئییت‌لرینی ایسه آراز چایینا آتیر. 1918-جی ایلین سونلاریندا آندرانیکین دسته‌لری قاراباغدا بیر چوخ آذربایجان کندلرینه هوجوم ائده‌رک کوتلوی قتل‌لر تؤره‌دیر، کندلری تالان ائدیر. رسمی معلومات‌لارا گؤره بو دؤورده 115[۵] آذربایجان کندی داغیدیلمیش، 10 میندن آرتیق[۵]اهالیسی قتله یئتیریلمیش، املاک‌لاری تالان ائدیلمیشدیر.[۸]
1919-جو ایلین آوریلینده آندرانیک اوچمیادزینه گلیر، بورادا او دسته‌سی نین بؤیوک حیصه‌سینی سربست بوراخیر، بیر حیصه‌سینی ایسه اؤزو ایله موهاجیرته آپاریر. بیرینجی دونیا ساواشی سیندن سونرا تورکیه حؤکومتی آندرانیکین حربی جینایتکار کیمی بین الخالق آختاریشینی اعلان ائدیر.
ائرمنی کؤنوللو دسته‌لری
مارس s 1915ده واندا باشلادیلان عوصیانی دستکله‌دی. 18 آوریل 1915 تاریخینده دیلماندا خلیل پاشا رهبرلیگینده کی عوثمانلی قووهلرینی مغلوبیته اوغراتدی.
ژانویه 1916دا روس اوردوسویلا بیرلیکده بیتلیسه گیردی. اوّلکی یازین وان حادیثه‌لرینه میثلله‌مه اولاراق شهری یاندیردی و وطنداش خالقدان چوخ سایدا آدامی اؤلدورتدو. بو سببله روس دیوانی حربینده موحاکیمه اولونوب حبس اولوندو ایسه داها سونرا روتبه سی قایتاریلدی.
1917ده روس ایمپراتورلوغو ییخیلمیش، آنادولوداکی نیظاملی روس بیرلیک‌لری داغیلماغا باشلامیشدی. قافقاز جبهه‌سی کوماندیری ژنرال لبدنسکی آنادولودا ائرمنی بیرلیک‌لریندن دؤیوشن باشقا سیلاحلی بیرلیکلرین قالماماسی اوزرینه ژانویه 1918ده آندرانیکی ژنرال مایور اعلان ائتدی و او ارزورومو عوثمانلی قووّه‌لرینه قارشی مودافیعه ائتمک ایله وظیفه‌لندیریلدی.
2 مارس 1918 تاریخینده ارزوروم مرکز کوماندیرلیگینی اوزرینه گؤتوردو. ایلک گونلر اوردوسوندا نیظام یاراتماغا جهد گؤستردی، آنجاق عوثمانلی بیرلیک‌لری ارزوروما یاخینلاشدیقجا عسگرلری قیرغین‌لارا باشلادی. 12 مارس 1918 تاریخینده عوثمانلی اوردولاری ارزوروما گیررکن قاچان ائرمنی عسگرلری آرخالاریندا خاراب اولموش بیر شهر، قادین، اوشاق، قوجا چوخ سایدا اؤلو بوراخمیشلار. [۹]
ایره‌لی‌له ین قافقاز ایسلام اوردوسو قارشیسیندا اینگیلیس اوردولاری ایله بیرلشمک اوچون ایران آذربایجانینا چکیلدی، لاکین خوی شهری یاخین‌لاریندا علی احسان پاشا امرینده کی عوثمانلی اوردوسو قارشیسیندا 9 ژوئن 1918 تاریخینده مغلوب اولاراق ناخچیوانا چکیلدی.[۱۰]
28 مه 1918ده قورولان ائرمنیستان دموکراتیک جمهوریتی، عوثمانلی ایمپراتورلوغو ایله باتوم آندلاشماسینی ایمضالایینجا ائرمنیستان جومهوریتی رهبرلیگی ایله باغلارینی قوپاردی. ائرمنیستان جومهوریتی‌نین بو شرط‌لر آلتیندا وارلیغینی و قووهلرینی داغیتماغی ردّ ائدن آندرانیک، جولفا [۱۱]و ناخچیوان [۱۲] بؤلگه سینده تورک/ آذربایجان میلیس‌لرینه قارشی نیظامسیز دؤیوشو داوام ائتدیردی.
تورک اوردولاری نین ناخچیوانا ایره‌لی‌له‌مه‌سی اوزرینه زنگه‌زور داغلارینا چکیله‌رک پارتیزان حرکتی باشلاتدی. [۱۳]اینگیلیس‌لرین موداخیله‌سی اوزرینه ائرمنی حؤکومتی باریشماغا راضی اولدو. آنجاق آوریل 1919دا یئنیدن عوصیان ائدیب اوردوسویلا ایروان اوزرینه گئتدی. راضی سالیناراق خاریجه چیخاریلدی. آندرانیک موحاجیرتده فرانسه، سونرا ایسه آمریکا دا یاشاییر. آمریکادا کالیفورنیا ایالتی‌نین فرِسنو شهرینده وفات ائدیر.
موتتفیق‌لره دؤیوش بویونجا ائتدیگی یاردیم‌لاردان اؤتری فرانسه جومهورباشقانی ریمون پوانکاره طرفیندن لژیون دونور مدالی ایله موکافات‌لاندیریلدی.[۱۴]
1927-ده اؤلدو. نعشی پاریسه گتیریله‌رک پرلاشز قبیریستان‌لیغینا باسدیریلدی.
شوروی دؤورونده، آدی شوروی ائرمنیستانیندا سیاسی باخیمدان ساقینجالی ایدی. 1990دا ائرمنیستانین موستقیل‌لیگیندن سونرا یئنیدن میلّی قهرمان اعلان ائدیلدی. نعشی ایروانا گتیریلدی. ایروانین آنا مئیدانینا آندرانیک هئیکلی تیکیلدی.
28 مه 2011-جی ایلده روسیه‌نین سوچی شهری‌نین یاخین‌لیغینداکی وولکونکا قصبه‌سینده آندرانیک اوزانیانین آبیده‌سی آچیلمالی ایدی. تدبیرده کراسنودار دیاریندان 5-6 مینه قدر ائرمنی‌نین گله‌جگی گؤزله نیلیردی. آنجاق یئرلی حاکیمیت اورقان‌لاری تدبیره اعتیراض ائتدیلر. بیلدیریلدی کی، ائرمنی‌لر آبیده‌نی سؤکمه‌لی‌دیرلر، یوخسا یئرلی حاکیمیت اونو داغیتمالی اولاجاقدیر.[۱۵]