Vilyam Cons

İki yüz il əvvəl Vilyam Cons (1746–1794) sanskrit yazıları ilə tanış olduqdan sonra yazırdı: "Sanskrit dili öz qədimliyindən asılı olmayaraq, qeyri-adi quruluşa — yunan dilindən mükəmməl, latın dilindən zəngin, ayrı-ayrılıqda hər birindən daha gözəl quruluşa malikdir, lakin bununla belə, sanskrit dili istər fel kökləri, istərsə də qrammatik formalar baxımından bu iki dilə o qədər yaxındır ki, belə yaxınlıq təsadüfün nəticəsi ola bilməzdi; bu qohumluq elə güclüdür ki, hər üç dili araşdıran filoloq mütləq bu qənaətə gəlməlidir ki, dillərin üçü də bəlkə artıq mövcud olmayan bir ümumi mənbədən doğub". Bu güman dillərin inkişafını vahid köklə bağlayan istiqamətin ilkin nümunələrindən sayıla bilər.

Hind-Avropa dilçiliyinin nümayəndələri nəzərdən keçirdikləri bütün başqa dillərdə rast gəldikləri uyğun sözləri bir müddət Hind-Avropa protodilinə aid etməklə irqi üstünlük meylini nümayiş etdirmişlər. İlk dövrlərdə Hind-Avropa dil ailəsi I və II şəxs əvəzliklərinin, qohumluq bildirən və bədən üzvlərinin adlarını ifadə edən bir sıra sözlərin uyğunluğu əsasında yaradılırdı. Həm də bunu onunla əsaslandırmağa çalışırdılar ki, bu cür sözlər əsas lüğət fonduna daxil olan ən zəruri sözlərdir və bunlar — bu cür sözlər başqa dillərdən mənimsənilmir.

• The third anniversary discourse, on the Hindus Arxivləşdirilib 2012-08-05 at Archive.today Полный текст (ing.)
• Третий ежегодный доклад В. Джонса, президента Азиатского общества в Бенгалии Arxivləşdirilib 2007-09-30 at the Wayback Machine Русский перевод предыдущего.
• Переписка лорда Монбоддо и Уильяма Джонса  (ing.)