Butanol-1
Butanol-1 | |
---|---|
![]() | |
![]() | |
Ümumi | |
Kimyəvi formulu | C4H9OH |
Molyar kütlə | 74,12 q/mol |
Fiziki xassələri | |
Sıxlıq | 0.81 q/sm³ |
Termik xüsusiyyətlər | |
Ərimə nöqtəsi | - 90,2 °S |
Qaynama nöqtəsi | 117,4 °S |
Öz-özünə yanma temperaturu | 345 °C |
Buxarın təzyiqi | 6 ± 1 mm Hg[1] |
Kimyəvi xassələri | |
Turşunun dissosasiya sabiti | 16 |
Optik xüsusiyyətlər | |
Sındırma əmsalı | 1,399 |
Təsnifatı | |
CAS-da qeyd. nöm. | 71-36-3 |
PubChem | 263 |
RTECS | EO1400000 |
ChEBI | 28885 |
BMT nömrəsi | 1120 |
ChemSpider | 258 |
Butanol-1 – (n-butanol, n-butil spirti) C4H9OH – biratomlu spirtlərin nümayəndəsidir.
Fiziki xassələri
mənbəni redaktə etRəngsiz, özlü, sivuş yağının xarakter iyini verən mayedir. Üzvi həlledicilərlə qarışır. Metanol, etanoldan və propanoldan fərqli olaraq suda nisbətən həll olur – 100 q suda 7,6 q butanol. Su ilə 55,5% (kütlə) butanol 92,4oC-də qaynayan azeotrop qarışıq əmələ gətirir..
Istehsalı
mənbəni redaktə etSənayedə butanol aşağıdakı üsullarla alınır:
- Nikel-kobalt katalizatorun iştirakı ilə 1,0-1,5 MPa təzyiqdə propilenin oksosintezindən (Reppe üsulu)
- Asetaldehiddən (asetaldol və kroton aldehidi alınmaqla) mis, misxrom və ya nikel katalizatorun iştirakı ilə hidrogenləşməsindən.
- Qida xammalının aseton-butil qicqirdılmasından.
Tarixi arayış
mənbəni redaktə etButanolun istehsalına XX əsrin 10-cu illərində Clostridium acetobutylicum bakteiyasının iştirakı ilə başlanılmışdır. Istehsal üçün xammal kimi şəkər qamışı, şəkər çuğunduru, qarğıdalı, buğda, manioka (tropik bitki), sonralar isə sellülozadan istifadə olunmuşdur. 50-ci illərdən neftin qiyməti düşdükdən sonra neft məhsullarından alınmağa başlandı. Amerikada hər gün 1,39 mlrd litr butanol istehsal olunur.
Təmizlənməsi və qurudulması
mənbəni redaktə etLaboratoriyada butanolun bir necə təmizlənmə üsulu var:
- adi fraksiyalaşdırma ilə azeotrop hissənin qovulması
- əvvəlcə təzə közərmiş yanmış əhəngin üzərində rütubətsiz şəraitdə 4 saat (30 q – 1litrə), sonra isə maqnezium qırıntıları üzərində qaynadılır. Daha sonra spirt qovularaq 117,70 ± 0,010o C-də qaynayan fraksiya yığılır
- bisulfid natrium məhlulu ilə yuyulur, sonra 10%-li natrium qələvisinin sulu məhlulu ilə qaynadılır və ən nəhayət yanmış əhəng üzərində 3 saat qaynadılıraraq fraksiyalaşdırılmaqla qovulur.
Tətbiqi
mənbəni redaktə etButanolu tətbiq edirlər:
- həlledici kimi lak-boya sənayəsində, qatran və plastifikatorlar istehsalında
- sidik cövhəri- və melamin - formaldehid qatranının modifikatoru kimi
- dibutilftalat və tributilfosfat plastifikatorlarının alınmasında
- butilasetat, butilakrilat və qlikol efirlərinin alınmasında
- çoxlu üzvi birləşmələrin sintezində.
Avtomobil yanacaqları kimi tətbiqi
mənbəni redaktə etƏnənəvi yanacaqlara qarışdırmaq olar, lakin məcburi deyil. Butanolun enerjisi benzinin enerjisinə yaxındır.Butanol yanacaq elementi olan hidrogenin istehsalında xammal kimi istifadə olunur.2007- ci ildə Böyük Britaniyada biobutanolun benzinə əlavə kimi satışına başlanıldı.
Təhlükəsizliyi
mənbəni redaktə etButanolun zəhərliliyi o qədər çox deyil ( LD50 = 2290-4360mq/kq təşkil edir). Ancaq aşağı spirtlərdən yüksəkdir. Daxilə qəbul olunmasının effekti etanolun qəbul olunması ilə eynidir. Butanol az miqdarda müxtəlif alkoqollu içkilərin tərkibində var. Bəzən texniki mayelərdən alınan butanol suraqat alkoqollu içkilər kimi istifadə olunur. Havada qatılığı 0,01% olduqda orqanizmə təsir etmir, lakin qatılıq 0,02% olduqda gözün buynuz qişasının iltihabına səbəb olur.Havada buraxıla bilən qatılıq həddi (BQH) 1,7-12%
Qeydlər
mənbəni redaktə et- 3http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0076.html
Mənbə
mənbəni redaktə et- Химическая энциклопедия 1988, «Советская энциклопедия», Т1, стр. 336-337
- Вайсбергер «Органические растворители: Физические свойства и способы очистки», М., 1958, стр. 317-319.