Stigmatura napensis

Ye una ave pequeña, mide 13,5 cm de llargor, menor que'l so pariente, el rabicano mayor. Los sos partes cimeros son de color oliva abuxáu con una llista superciliar mariella; les ales y la cola son gris escuru, les ales con un anchu parche llonxitudinal y cantos ablancazaos y la cola llargamente puntiada y bordiada de blancu amarellentáu y con blancu na base. Pembaxo ye mariellu. La subespecie bahiae difier por ser más pardu penriba y más apagáu y más pardu amarellentáu pembaxo. De cutiu caltién la so llarga cola alzada bien enriba de la horizontal.^[4]

Los dos subespecies distribúyense xebradamente: una (napensis) a lo llargo de los grandes ríos de les cuenques central del Amazones y suroeste del Orinoco en Colombia, Venezuela, Ecuador, Perú y Brasil; y la otra (bahiae) nel nordeste de Brasil.^[2]
Habita n'islles riberanes con crecederes nueves embaxo de 300 m d'altitú y en carbes de la caatinga hasta los 600 m.^[4]

Similar al so pariente S. budytoides, ye bien activa y de cutiu atrevida, usualmente anda en pares pola trupa vexetación arbustiva pero nun ye malo de ser reparada. Prefier formaciones d'árboles de Tessaria.^[4]

Aliméntase principalmente d'inseutos, que busca intensamente ente la xamasca y les cañes y dacuando nel suelu.^[5]

Constrúi'l nial de ramines seques bien escondíu nel mediu de la xamasca d'un arbustu, a un altor que puede variar ente 70 cm y 1 m del suelu. La boca del nial ye de 40 mm x 40 mm y tien una fondura de 25 mm y un altor de 30 mm. La postura puede ser de dos a tres güevos que pesen 1,2 g y miden 17 mm x 12 mm.^[6]

El cantar inclúi un quexosu “kuiiurt?” o “kuiiurt?kuii”, delles vegaes terminando nun atropáu de notes, de cutiu nuna distintiva cadencia, por casu “kui-kuu-kurr, kui-kuu-kurr”, dau en dúu.^[4] La vocalización de bahiae ye bien distinta, el cantar ye un repetitivu “pur, pi-dir-pur, pi-dir-pur, pi-dir-pur” o un solitariu “pi-dir”.^[4]

La especie S. napensis describióse per primer vegada pol ornitólogu d'Estaos Xuníos Frank Michler Chapman en 1926 sol nome científicu Stigmatura budytoides napensis; llocalidá tipo «unión de los ríos Curaray y Napo, Perú.»^[2]

El xéneru tuvo d'antiguo asitiáu na familia Formicariidae por cuenta de la so paecencia xeneral con especies del xéneru Formicivora. Forma una superespecie col rabicano mayor (Stigmatura budytoides).^[2] Dellos autores, como Ridgely & Tudor (2009), consideren a la subespecie S. napensis bahiae que se distribúi na caatinga del nordés brasilanu, como especie plena, por cuenta de diferencies morfolóxiques y de vocalización cola especie nominal.^[4] Sicasí, esto nun ye siguíu pola mayoría de les clasificaciones, como IOC, Clements y el South American Classification Committee (SACC).

Según la clasificación del Congresu Ornitolóxicu Internacional (IOC) (Versión 5.1, 2015) ^[7] y Clements Checklist 6.9, ^[8] reconócense 2 subespecies, cola so correspondiente distribución xeográfica:^[2]

• Stigmatura napensis napensis Chapman, 1926 - a lo llargo de los grandes ríos de les cuenques del centru del Amazones y suroeste del Orinoco nel estremu sureste de Colombia (cerca de Leticia), suroeste de Venezuela (a lo llargo del Orinoco), esti d'Ecuador, nordés de Perú y centro norte de Brasil (escontra l'este hasta'l ríu Tapajós).
• Stigmatura napensis bahiae Chapman, 1926 - nordeste de Brasil (Pernambuco, centro norte de Bahia). Tamién en Alagoas, Paraíba, Rio Grande do Norte, sur de Ceará y este de Piauí.^[9]

Dellos autores, como Clements Checklist 6.9,^[8] consideren a la población del delta del Orinoco como una subespecie ensin describir.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Stigmatura napensis .
• Videos, semeyes y soníos de Stigmatura napensis en The Internet Bird Collection.
• Semeyes y soníos de Stigmatura napensis en Wikiaves.
• Soníos y mapa de distribución de Stigmatura napensis en xeno-canto.