Ecuador

Ecuador ta en ficies de tresformar les instituciones estatales p'adautales a lo que se recueye na so Constitución. Ésta foi redactada por una asamblea constituyente formada, el 29 de payares de 2007, en Montecristi (provincia de Manabí), y que acabó'l so llabor el 15 de xunetu de 2008. Esi mesmu añu, el 28 de setiembre, el 63,9% de los eleutores aprobaron, en referendu, esi nuevu testu constitucional, que ta en vigor dende'l 20 d'ochobre de 2008. Nella defínese al Ecuador como un estáu de derechos y xusticia, social, democráticu, soberanu, independiente, unitariu, intercultural, plurinacional y llaicu.

El poder executivu exércelu'l presidente de la república, que ye elixíu, xunto col vicepresidente, pa un periodu de cuatro años, renovable namái una vegada. El poder llexislativu ye competencia de l'Asamblea Nacional, que puede ser disuelta una vegada pol xefe del estáu, que tien que renunciar tamién si lo fai. El poder xudicial tien, como muérganu cimeru, la Corte Nacional de Xusticia. El muérganu encargáu de xixilar la llimpieza de los procesos eleutorales ye'l Conseyu Nacional Eleutoral.

El presidente del país ye Rafael Correa Delgado. Foi elixíu'l 15 de xineru de 2007 pal so primer mandatu, y el 10 d'agostu de 2009 pal segundu. El so vicepresidente ye Lenín Moreno, y el presidente de l'Asamblea Nacional Fernando Cordero.

Acordies colo que s'establez na nueva constitución los partíos políticos tienen de reinscribirse obligatoriamente nel Conseyu Nacional Eleutoral. Los que yá lo ficieron son:

• Movimientu Popular Democráticu (MPD).
• Movimientu Alianza País (PAIS).
• Partíu Sociedá Patriótica (PSP).
• Partíu Roldosista Ecuatorianu (PRE).

Ente los partíos y movimientos políticos qu'entá nun lo ficieron rescamplen:

• Partíu Izquierda Democrática (ID).
• Partíu Social Cristiano (PSC).
• Movimientu Unidá Plurinacional Pachacutik (MUPP).
• Partíu Renovador Institucional Aición Nacional (PRIAN).
• Partíu Socialista (PS).
• Red Ética y Democracia (RED).
• Madera de Guerrero (MG).
• Aición Democrática pola Equidá Socialista (ADE).
• Concertación Nacional Democrática (CND).
• Creando Oportunidaes (CREO).

Ente la bayura d'organizaciones sindicales del país podemos destacar les que vienen darréu:

• Frente Unitariu de Trabayadores (FUT). Foi fundáu en 1971 a partir de la xuntura de delles organizaciones. El so cabezaleru actual, presidente de turnu, ye Mesías Tatamuez.
• Confederación de Trabayadores del Ecuador (CTE). Fundada en 1944, ta dirixida anguaño por Santiago Yagual.
• Confederación Ecuatoriana d'Organizaciones Sindicales Llibres (CEOSL). El so cabezaleru ye Pablo Serrano.
• Central Ecuatoriana d'Organizaciones Clasistas (CEDOCUT), dirixida tamién por Mesías Tatamuez.
• Confederación de Nacionalidaes Indíxenes d'Ecuador (CONAIE). El so principal cabezaleru ye Humberto Cholango.
• Unión Xeneral de Trabayadores d'Ecuador (UGTE). El so presidente ye Nelson Erazo.
• Confederación Sindical d'Ecuador (CSE). El so presidente ye Jaime Arciniegas.
• Confederación de Trabayadores del Sector Públicu d'Ecuador. El so presidente ye Marcelo Solórzano.

L'Ecuador, incluyendo les islles Galápagos, tien una estensión total de 283.651 km². Estiéndese ente les llatitúes 2ºN y 5ºS, y tien una llinia de costa de 2.337 km de llargor, toos ellos mirando pal océanu Pacíficu, que marca la llende occidental del país. Les sos fronteres terrestres tienen una estensión total de 2.010 km: 590 km con Colombia, al norte, y 1.420 km con Perú, col que llenda al este y al sur.

Estrémense nelli cuatro rexones xeográfiques diferenciaes:

• La Costa. La rexón costera compriende les provincies allugaes al oeste de la cordelera de los Andes (Esmeraldas, Guayas, Los Ríos, Manabí, El Oro y Santa Elena). Ye la fastera más fértil y productiva del país, y nella asiéntense les mayores esplotaciones bananeres, de les compañíes Dole y Chiquita, y les tierres de cultivu d'arroz. Nes provincies averaes a la costa desarróllase tamién una importante actividá pesquera. La ciudá más grande d'esta rexón ye Guayaquil.
• La Sierra. Formen esta rexón les provincies asitiaes nos Andes: Azuay, Cañar, Carchi, Chimborazo, Imbabura, Loja, Pichincha y Tungurahua. Alcuéntrense aquí la mayoría de los volcanes del país, y tolos sos picos con nieve perpetua. L'agricultura céntrase nos cultivos tradicionales del país (patata, maíz y quinoa), esplotaos pola población d'etnia quechua, mayoritaria na provincia. La ciudá más grande de La Sierra ye Quitu.
• La Amazonia o El Oriente. Compriende les provincies asitiaes na selva amazónica: Morona Santiago, Napo, Orellana, Pastaza, Sucumbíos y Zamora-Chinchipe. La mayoría'l so territoriu ta incluyíu nos parques nacionales amazónicos del país o formen zones protexíes pa que les tribus amerindies del Amazonas puedan continuar calteniendo el so mou de vida tradicional. Ye tamién la zona más rica en petroleu, y parte d'ella tien sio esplotada intensamente por diverses compañíes petroleres. La mayor ciudá de El Oriente ye, quiciás, Lago Agrio (Sucumbíos), magar que Macas (Morona Santiago) tien una población perasemeyada a la d'ella.
• La Región Insular. Ye la rexón qu'abarca les islles Galápagos, un archipiélagu asitiáu metanes l'océanu Pacíficu, a unos mil km de distancia del territoriu continental del Ecuador.

La capital del país ye Quitu, que pertenez a la provincia de Pichincha, na rexón de La Sierra; la ciudá más grande, sicasí, ye Guayaquil, asitiada na provincia de Guayas. La montaña más alta d'Ecuador, el monte Chimborazo (6.268 m d'altor sobro'l nivel de la mar) ye, per aciu de la forma llixeramente elipsoidal de la Tierra, el puntu de la superficie terrestre más alloñáu del centru de la tierra. Otru monte importante del país ye'l Cotopaxi, ún de los volcanes activos más altos de la Tierra, asitiáu al sur de Quitu.

La población del país, según el censu de 2010, yera nesa data de 14.483.499 habitantes. Tocántenes a la so distribución por grupos étnicos, según el censu de 2001 el 77,42% de la población yera mestiza, el 10,45% blanca y el 6,83% indíxena, con un 5,32% de xente d'otros grupos étnicos non especificaos.

Les principales ciudaes del país, según el so númberu d'habitantes, son:

• Presidencia de la República
• Bancu central del Ecuador
• Institutu Nacional d'Estadística y Censos
• Corporación Ecuatoriana de Turismu

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Ecuador.