Oxicheno
![]() | Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Oxicheno | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||
Información cheneral | |||||||||||||||||||||||||
Nombre, simbolo, numero | Oxicheno, O, 8 | ||||||||||||||||||||||||
Serie quimica | No metal, calcocheno | ||||||||||||||||||||||||
Grupo, periodo, bloque | 16, 2, p | ||||||||||||||||||||||||
Color | Gas incolor; liquido azul claro.![]() | ||||||||||||||||||||||||
Peso atomico | 15.9994(3) g·mol−1 | ||||||||||||||||||||||||
Configuración electronica | 1s2 2s2 2p4 | ||||||||||||||||||||||||
Electrons por capa | 2, 6 | ||||||||||||||||||||||||
Propiedaz fisicas | |||||||||||||||||||||||||
Fase | Gas | ||||||||||||||||||||||||
Densidat | (0 °C, 101.325 kPa) 1.429 g/L | ||||||||||||||||||||||||
Punto de fusión | 54.36 K (-218.79 °C, -361.82 °F) | ||||||||||||||||||||||||
Punto d'ebullición | 90.20 K (-182.95 °C, -297.31 °F) | ||||||||||||||||||||||||
Punto critico | 154.59 K, 5.043 MPa | ||||||||||||||||||||||||
Entalpía de fusión | (O2) 0.444 kJ·mol−1 | ||||||||||||||||||||||||
Entalpía de vaporización | (O2) 6.82 kJ·mol−1 | ||||||||||||||||||||||||
Calor especifica | (25 °C) (O2) 29.378 J·mol−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Propiedaz atomicas | |||||||||||||||||||||||||
Estructura cristalina | Cubica | ||||||||||||||||||||||||
Estatos d'oxidación | 2, 1, −1, −2 (oxido neutral) | ||||||||||||||||||||||||
Electronegatividat | 3.44 (escala de Pauling) | ||||||||||||||||||||||||
Enerchías d'ionización (mas) | 1ª: 1313.9 kJ·mol−1 | ||||||||||||||||||||||||
2ª: 3388.3 kJ·mol−1 | |||||||||||||||||||||||||
3ª: 5300.5 kJ·mol−1 | |||||||||||||||||||||||||
Radio covalent | 66±2 pm | ||||||||||||||||||||||||
Radio de van der Waals | 152 pm | ||||||||||||||||||||||||
Atra información | |||||||||||||||||||||||||
Ordenación magnetica | paramagnetico | ||||||||||||||||||||||||
Conductividat termal | (300 K) 26.58x10-3 W·m−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||
Velocidat d'o sonito | (gas, 27 °C) 330 m/s | ||||||||||||||||||||||||
Numero CAS | 7782-44-7 | ||||||||||||||||||||||||
Isotopos mas estables | |||||||||||||||||||||||||
|
L'oxicheno (en aragonés se pronuncia /osiˈtʃeno/,[1] "osichéno") ye un elemento quimico con numero atomico 8. En a suya forma molecular, https://www.lenguasdearagon.org/pdf/recursoseducativos/dizionariobreu.pdfO2, ye un gas a temperatura ambient. Representa aproximadament o 20,9% d'a composición de l'atmosfera terrestre.[2]. Ye un d'os elementos mas importants d'a quimica organica y fa parte important d'o ciclo enerchetico d'os sers vivos, esencial en a respiración celular d'os organismos aerobicos. Ye un gas sin de color, olor u gusto. Existe una forma molecular formada por tres atomos d'oxicheno, O3, dita ozón.
Un atomo d'oxicheno combinau con dos d'hidrocheno forman una molecula d'augua.
Caracteristicas de l'oxicheno
- Simbolo: O
- Grupo: 16
- Periodo: 2
- Masa atomica: 15.9994 uma
- Punto de fusión: 54.8K (-218.3°C/-360.9°F)
- Punto d'ebullición: 90.2K (-182.9°C/-297.2°F)
- Densidat: 1429 kg/m3
Caracteristicas prencipals
Gas oxicheno
En condicions normals de presión y temperatura, l'oxicheno se troba en estau gasoso formando moleculas diatomicas (O2) que encara que son inestables, se cheneran en a fotosintesi d'as plantas se fan servir posteriorment por os animals en a respiración (veiga-se o ciclo de l'oxicheno).
Istas moleculas de gas oxicheno son formadas por dos atomo unius por un vinclo quimico doble, aportando cadagún os dos electrons desaparellaus que tienen.
A estructura d'o gas oxicheno ye: O = O
Oxicheno liquido y solido
L'oxicheno liquido y solido tiene una feble coloración azulenca y en istos dos estaus ye muit paramagnetico. L'oxicheno liquido s'obtiene de normal por destilación fraccionada de l'aire liquido de conchunta con o nitrocheno.
Reacciona con cuasi toz os metals (fueras d'os metals nobles) producindo a corrosión.
Papel biolochico
Fotosintesi y respiración
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Vista_cheneral_simpla_d%27a_fotosintesi.svg/220px-Vista_cheneral_simpla_d%27a_fotosintesi.svg.png)
En a naturaleza, se produce oxicheno libre ta a fragmentación alimentata por a luz de l'augua mientres a fotosintesi oxichenica. As algas verdas y as cianobacterias d'os medios marins producen alto u baixo un 70% de l'oxicheno libre chenerato en a Tierra, y a resta se produce a traviés d'as plantas terrestres.[3]
Una formula cheneral simplificata d'a fotosintesi ye:[4]
- 6CO2 + 6H2O + fotons → C6H12O6 + 6O2 (o simplament dioxido de carbonio + augua + luz solar → glucosa + dioxicheno)
A evolución oxichenica se produce en as membranas tilacoidals d'os organismos fotosinteticos y requiere a enerchía de cuatre fotons.[5] Bi ha muitos trangos intermedios, pero o resultato ye a formación d'un gradient de protons a traviés d'a membrana tilacoidal, que s'emplega ta sintetizar ATP por medio de fotofosforilación.[6] O O2 restant dimpués d'a oxidación d'a molecula d'augua ye liberato a l'atmosfera.[7]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Auto-e_eterotrofos.svg/210px-Auto-e_eterotrofos.svg.png)
O dioxicheno molecular, O2, ye esencial ta a respiración celular en os organismos aerobicos. L'oxicheno ye emplegato en as mitocondrias ta contrebuyir a formar adenosina trifosfato (ATP) mientres a fosforilación oxidativa. A reacción d'a respiración aerobica ye esencialment a contraria d'a fotosintesi y se simplifica como:
- C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6 H2O +2880 kJ•mol-1
En os vertebratos, o O2 se difunde a travies de membranas d'os pulmons enta os globulos royos. A hemoglobina s'une a o O2, cambeando a color d'un royo azulenco enta un royo brillant.[8][9] Atros animals fan servir hemocianina (musclos y bels artropodos) o hemeritrina (arainas y langostas).[10] Un litro de sangre puet disolver 200 cm3 de O2.[10]
As especies reactivas de l'oxicheno, como l'ion superoxido (O2-) y o peroxido d'hidrocheno (H2O2) son productos secundarios periglosos de l'uso d'oxicheno en os organismos.[10] Manimenos, partis d'o sistema immunitario d'os organismos superiors creyan peroxidos, superoxidos y oxichenos ta destruyir microbios invasors. As especies reactivas de l'oxicheno tamién chugan un papel important en a respuesta hipersensible d'as plantas contra l'ataque d'os patochenos.[6]
Un adulto en reposo inhala entre 1,8 y 2,4 gramos d'oxicheno por minuto.[11] Ixo significa que a humanidat inhala mas de 6.000 millons de toneladas d'oxicheno cada anyo.[12]
Acumulación en l'atmosfera
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Oxichenaci%C3%B3n-atm.svg/300px-Oxichenaci%C3%B3n-atm.svg.png)
O gas oxicheno libre yera practicament inexistent en l'atmosfera terrestre antis de que evolucionasen bacterias fotosinteticas. L'oxicheno libre prencipia a apareixer en cantidaz significativas mientres a era d'o Paleoproterozoico (entre fa 2.500 y fa 1.600 millons d'anyos). En primerías, l'oxicheno se combinó con fierro disuelto en os ocians ta formar lo que se diz "formacions ferricas en bandas". L'oxicheno libre prencipia a salir en forma de gas d'os ocieans fa 2.700 millons d'anyos, arribando a o 10% d'o suyo ran actual fa alto u baixo 1.700 millons d'anyos.[13]
A presencia de grans cantidaz d'oxicheno disuelto y libre en o ocians y l'atmosfera podría haver causato a extinción d'a mayoría d'organismos anaerobicos que viviban por ixas envueltas, mientres a catastrofe de l'oxicheno, fa uns 2.400 millons d'anyos. Manimenos, a respiración celular con O2 permite a os organismos aerobicos producir muito mas ATP que os anaerobicos, ayudando-los a dominar a biosfera terrestre.[14] A fotosintesi y a respiración celular de O2 permitió a evolución d'as celulas eucariotas y en zagueras organismos multicelulars complexos como as plantas y animals.
Dende primerías d'o Cambrico, fa 540 millons d'anyos, os rans de O2 han fluctuato entre o 15% y o 30% en volumen.[15] En zaguerías d'o Carbonifero (fa uns 300 millons d'anyos), os rans de O2 atmosferico plegoron a un maximo d'un 35% en volumen,[15] permitindo a os insectos y anfibios plegar a midas muito mas grans que os suyos descendients actuals. As actividaz humanas, encluyindo-ie a combustión de 78.000 millons de toneladas de combustibles fosils cada anyo, han tenito un efecto muit chicot en a cantidat d'oxicheno libre en l'atmosfera. A o ritmo actual de fotosintesi, caldrían uns 2.000 anyos ta rechenerar tot o O2 present en l'atmosfera.[16]
Veiga-se tamién
- Anoxia.
- Ciclo de l'oxicheno.
- Botella d'oxicheno.
Referencias
Vinclos externos
Se veigan as imáchens de Commons sobre l'oxicheno.
- (en) Los Alamos National Laboratory - Oxigen
- (en) WebElements.com - Oxigen
- (en) EnvironmentalChemistry.com - Oxigen
- (en) Ye elemental - Oxigen
- (en) Terapias con oxicheno
- (en) Toxicidat de l'oxicheno