Malpica d'Arba

L'aragonés ya no se charra en o lugar, pero o castellano que se i charra mantién caracteristicas d'a luenga aragonesa, belunas amanatas a l'ansotano, como o emplego d'a desinencia personal de primera persona -i en os imperfectos y os condicionals. Ye una caracteristica común a d'atros lugars de Cinco Villas, como Uncastiello, Luesia u Longars. A microtoponimia d'o lugar conserva muitos nombres en aragonés, como Ciresa, Val de Grallas, Val de Sansoro, Fuent d'o Lugar, etc.

Malpica ye un nombre celta, como os atros Malpica d'a peninsula Iberica: Malpica de Bergantiños en a Provincia d'A Coruña y Malpica de Tajo en a provincia de Toledo. Bi ha unatro Malpica tamién en Cinco Villas, en Castiliscar, a on ye o nombre d'una partida a on bi ha ruinas d'una ciudat prerromana, posiblement suessetana; y l'atro Malpica aragonés ye un poligono industrial en Zaragoza.

O nuclio de Malpica se troba situato dencima d'un pueyo rocoso, con dos nuclios principals: o primero, o nuclio de l'actual ilesia, ye o puesto a on d'antis mas se trobaba a primitiva fortificación debantada por os musulmans ta cosirar as actividaz d'os cristianos d'Uncastiello y Luesia, localidat ista zaguera visible dreitament dende Malpica; o segundo, a on hue se troba a dita Casa Pinta, que se debanta dencima d'a fuent d'o Diable, d'o río Arba y de l'antigo camín enta Uncastiello.

As suyas casas, construyitas con a piedra propia d'o lugar, gosan tener tres plantas d'altaria (bellunas nomás en tienen que dos) y s'estendillan entre os dos pueyos rocosos d'o lugar, estando antigament zarrato o nuclio urbán en a nueit, tenendo a dentrada prencipal por o dito Portal, que trescruza baixo as viviendas d'a dentrada d'o lugar.

Camins, pistas y senders que naixcan d'o nuclio prencipal y vaigan ta atros lugars d'a comarca.

	Luesia (camín transitable con auto)
Uncastiello (Ctra. local)		Asín (camín)
	Biota (Ctra. local)	Farasdués (camín)

• Ilesia de Nuestra Sinyora de Diasol de Malpica d'Arba, una ilesia de planta romanica, encara que muit esviellata en primerías d'o sieglo XVIII. Adedicada a Nuestra Sinyora d'o Día y d'o Sol, una advocación de Santa María, ye la ilesia parroquial d'o lugar.^[2] debantada dencima d'un antigo pueyo que estió l'alazet d'una chicota fortificación musulmana, conserva parte d'una lapida sepulcral romana, d'una persona d'a gens Atilia,^[3] fácil que a mesma familia d'o mausoleu d'os Atilios amán de Layana y Sadaba. O suyo texto diz:

• Ermita de Santa Ana.

Las fiestas patronals de Malpica do o 25 de chulio, en a honor de Sant Chaime o Mayor y Santa Ana.

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Malpica d'Arba.