Eslovaquia

Estau d'Europa
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Eslovaquia (en eslovaco: Slovensko), ye una republica centroeuropea que fa parte d'a Unión Europea (UE). No tien costa y muga a lo norueste con Chequia, a lo norte con Polonia, a l'este con Ucraína, a lo sud con Hongría y a lo sudueste con Austria. O país naixió o 1 de chinero de 1993 con a disolución de Checoslovaquia.

Republica Eslovaca
Slovenská republika
Bandera d'EslovaquiaEscudo d'Eslovaquia
(En detalle)(En detalle)
Lema nacional:
Himno nacional: Nad Tatrou sa blýska
Situación d'Eslovaquia
Situación d'Eslovaquia
Capital
 • Población
Bratislava
417.389
Mayor ciudatBratislava
Idiomas oficialsEslovaco
Forma de gubierno
President
Primer ministro
Republica
Peter Pellegrini
Robert Fico
División de Checoslovaquia1 de chinero de 1993
Superficie
 • Total
Mugas
Posición 130º
48.845 km²
1.524 km
Población
 • Total (2023)
 • Densidat
Posición 119º
5.424.687
111 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2008)
 • PIB per capita
Posición 60º
US$ 109.587 millons
US$ 22.241
MonedaEuro (€)
ChentilicioEslovaco/a[1]
Zona horaria
 • en Verano
UTC+1
UTC+2
Dominio d'Internet.sk
Codigo telefonico+421
Prefixo radiofonicoOMA-OMZ
Codigo ISO703 / SVK / SK
Miembro de: UE, OTAN, ONU, OCDE, OSCE

Historia

Ta más detalles, veyer l'articlo Historia d'Eslovaquiaveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

Invasión hongara

Os hongaros emigroron ta Panonia e rematoron con a existencia d'o Estato eslau de Moravia la Gran. E dende ixe inte os hongaros irán conquerindo os cabos d'a Cuenca Danubiana (actuals Eslovaquia, Transilvania, Eslavonia, ecetra..) dica plegar a las montanyas d'os Carpatos que la cierran. A fins d'o sieglo XI o territorio d'os eslovacos ye sozmeso de tot. A población eslava autoctona quedará dominata por una nobleza hongara (encara que tamién i heba uns pocos nobles eslaus). O territorio de l'actual Eslovaquia recibirá o nombre d'"Alta Hongría".

Enta l'anyo 1300 vendrán alemans (ditos saxons) pa espleitar as minas y amanixen ciudaz como Schemmnitz y Kremnitz.

O rei Matías Corvín habió d'intervenir en l'Alta Hongría pa luitar contra os husitas d'o territorio eslovaco y venció en l'anyo 1467 en a batalla de Kostolány. O primer testimonio escrito en luenga eslovaca ye de 1473. En ixa epoca os alemans miners se converten a lo luteranismo y bels eslovacos y hongaros conoixen movimientos protestants producindo-se conversions.

Dimpués d'a derrota en Mohacs L'Alta Hongría pasa a depender d'os Habsburgo dentro d'a “Hongría Reyal”. Una administración hongara s'establió en Pozsony y lo primato d'Hongría se refuchió en Trnava, on en 1635 os chesuitas creyan una universidat. Bi ha una contrarreforma menos represiva que en Bohemia.

Os eslovacos contribuirán a la repoblación d'as zonas devastatas por a guerra como a Plana Hongara y a Voibodina. En l'Alta Hongría os eslovacos son en a suya mayoría siervos d'a nobleza hongara y fan revolucions dica en 1831. A economía ye controlata por os alemans y chodigos askenazís.

Os eslovacos en Trasleitania

Dende 1875 os eslovacos son sozmesos a una maguiarización forzata, (como atros pueblos de Trasleitania). O sufrachio fa menor a presencia eslovaca, (3 diputatos en a dieta hongara de 1914). En 25 anyatas a manca d'oportunidaz fa que meyo millón d'eslovacos emigren ta Estaus Unius. Bi ha dos partius politicos principals: un partiu populista catolico y o partiu Hlas, partidario d'a unión con os checos.

Os eslovacos en a primera Guerra Mundial

Os eslovacos participoron en a primera Guerra Mundial chunto con os alemans y hongaros de l'Imperio Austrohongaro. Manimenos un eslovaco y dos checos emigratos a lo estranchero creyan en 1916 en París un consello nacional checoslovaco con aduya francesa.

Os diputatos checos proposaban en mayo de 1917 a creyación d'un estato confederal con Bohemia y Eslovaquia como uno d'os components, a lo que s'oposaban on hongaros.

O Consello nacional reclutó voluntarios y exprisioneros pa creyar un grupo guerrillero checo y eslovaco que luitaba chunto a los Aliaus en o frent francés y italiano. En chunio de 1918 o gubierno francés reconoixeba a representatividat d'o Consello Nacional Checoslovaco.

O 14 d'octubre de 1918 Masaryk anuncia en Washington a formación d'un gubierno provisional checoslovaco reconoixito por os Aliaus. O 28 d'octubre se proclama a republica en Praga, o 30 d'octubre s'aplega un consello nacional eslovaco y o 31 d'octubre se forma o gubierno provisional d'a Checolovaquia unita.

O periodo d'entreguerras

A creyación d'una muga entre Checoslovaquia y Hongría se fa con criterios etnicos, economicos y estratechicos, por no haber-ie una rechión historica eslovaca deseparata d'Hongría. En o tractau de Trianón o 4 de chunio de 1920 se creya una muga que plega por o sud dica o Danubio, quedando comarcas de mayoría hongara dentro de Checoslovaquia. Amés por este tractau o a zona de mayoría rutena d'os Carpatos (Rutenia Subcarpatica) tamién queda dentro d'Eslovaquia que os aligatos ta heban dixato en 1919 a Eslovaquia con a condición que os rutens tenesen un estatuto d'autonomía.

Checoslovaquia tien un rechimen de democracia parlamentaria. Masaryk ye president dende noviembre de 1918 dica 1935.

Os eslovacos encomienzan a desconfiar d'os checos porque dende 1919 tienden a dominar en l'administración. O partiu populista de Hlinka ye cada vegata mes important, prene posicions autonomistas y ye influenciato por o faixismo.

O 6 d'octubre de 1938 Mosen Josef Tiso, d'o partiu populista proclama l'autonomía d'Eslovaquia y Rutenia. O 2 d'octubre o primer arbitrache de Viena atorga a Hongría o sud d'Eslovaquia y Rutenia. O rechimen d'Eslovaquia se torna faixista-clerical baixo a presión de Hitler y o 14 de marzo de 1939 a dieta de Bratislava proclama a independencia baixo a protección d'o tercer Reich.

A segunda Guerra Mundial

Mosen Josef Tiso aplicó en Eslovaquia as mesuras antichodigas que dictaba o tercer Reich. Eslovaquia participó en a guerra contra a URSS. En agosto de 1944 i heba una resistencia de partisans eslovacos en a redolata de Banska, y fan esclatar una insurrección por bels meses. O Exercito Royo Sovietico entró en Kosice a fins de marzo de 1945 y en Bratislava en abril.

Eslovaquia en a Chescolovaquia comunista

Un gubierno checoslovaco creyato en o exilio s'estableix en Kosice en marzo-abril de 1945. Este gubierno fa liga con a URSS y tien prevista una reforma agraria y unas nacionalizacions. A Checoslovaquia en paz torna a las mugas de 1937, pero por un alcuerde d'o 29 de chunio de 1945 Checoslovaquia ha de ceder a la URSS a Rutenia Subcarpatica. A conferencia d'os Aliaus de Postdam d'agosto de 1945 autoriza a Checoslovaquia a forachitar a los alemans, (en Eslovaquia no i heba que a decima part d'alemans que en Bohemia y Moravia).

En mayo de 1946 bi ha eleccions libres y ganan os comunistas con o 38 % d'os votos, prenendo de tot o poder en 1948. Os eslovacos chunto con os checos y a l'igual que muitos pueblos d'Europa Centro-Oriental pasarán por un periodo estalinista. En a decada de 1960 i habrá unas prebatinas de reformas que serán esclafatas por a intervención sovietica. L'1 de chinero de 1969 Checoslovaquia esdebinió una republica federal formata por a Republica Socialista Checa y a Republica Socialista Eslovaca. En 1989 o partiu comunista pierde o control de Checoslovaquia.

En chunio de 1992 bi ha unas eleccions en as que os nacionalistas eslovacos obtienen a mayoría d'os votos en Eslovaquia y votan una declaración de sobiranía. O cabo d'o gubierno eslovaco Vladimir Meciar y o cabo de gubierno Václac Klaus negocian a escisión y a deseparación ye confirmata en l'Asamblea federal en noviembre, de traza que o 1 de chinero de 1993 a Republica Checa y a Republica Eslovaca son estatos independients.

Subdivisión administrativa

Articlo prencipal: Rechions d'Eslovaquia.

Eslovaquia se subdivide en ueito kraje (en singular kraj, prenunciau krai, traducius como rechión, pero con un significau mas amanau a condau), cadagún d'os cuals leva o nombre d'a ciudat prencipal. Dende 2002, Eslovaquia se divide en ueito unidaz territorials (en singular vyšší územný celok y en plural vyššie územné celky, abreviau VÚC) ditas samosprávny kraj, rechions con autogubierno u autonomas:

N.RechiónEslovacoCapital
1Rechión de BratislavaBratislavský krajBratislava
2Rechión de TrnavaTrnavský krajTrnava
3Rechión de TrenčínTrenčiansky krajTrenčín
4Rechión de NitraNitriansky krajNitra
5Rechión de ŽilinaŽilinský krajŽilina
6Rechión de Banská BystricaBanskobystrický krajBanská Bystrica
7Rechión de PrešovPrešovský krajPrešov
8Rechión de KošiceKošický krajKošice

Os kraje se subdividen en muitos okresy (en singular okres, traduciu como districto). Actualment bi ha 79 districtos.

Esporte

A Superliga Eslovaca, ye a mas alta d'as categorías de fútbol d'Eslovaquia y por debaixo ye a Primera Liga, organizatas por a Federación de Fútbol d'Eslovaquia.

Bibliografía

Referencias


Estaus d'Europa
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito