Ayerbe
 | Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Ayerbe ye un municipio aragonés d'a provincia de Uesca, situato en a comarca d'a Plana de Uesca. Fa parte d'o partiu chudicial de Uesca.
| Ayerbe | |||
| Municipio d'Aragón | |||
| |||
 Palacio d'os marqueses d'Urriés. | |||
| Entidat • País • Provincia • Comarca | Municipio Aragón.svg){kind=small} UescaPlana de Uesca | ||
| Partiu chudicial | Uesca | ||
| Superficie | 63,89 km² | ||
| Población • Total • Densidat | 1073 hab. (2013) 16,79 hab/km² | ||
| Altaria • Meyana | 582 m. | ||
| Distancia • 29 km | enta Uesca | ||
| Alcalde | Carlos Jesus Marco Binue | ||
| Codigo postal | 22800 | ||
| Parroquial • Diocesi • Arcipestrau • Parroquia | Uesca Ayerbe Sant Pero Apóstol | ||
| Coordenadas | |||
| Web oficial | |||
A suya población ye de 1073 habitants en una superficie de 63,89 km², con una densidat de población de 16,79 hab/km².
Cheografía
Ayerbe se troba situato a 582 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, a una distancia de 29 km d'a ciudat de Uesca, a capital d'o suyo partiu chudicial, d'a suya comarca y d'a suya provincia.
Mugas
O termin municipal d'Ayerbe muga a o norte con As Penyas de Riglos y Lobarre; a l'este con Lobarre y Os Corrals; a o sud con Lopinyén-Ortiella; y a l'ueste con Biscarrués y Morillo de Galligo.
| As Penyas de Riglos y Lobarre | ||
| Biscarrués y Morillo de Galligo |  | Lobarre y Os Corrals |
| Lopinyén-Ortiella |
Historia
A localidat d'Ayerbe fue conquiesta por o reino d'Aragón en 1083, dende l'amanata base abanzata que yera o castiello de Lobarre.[1]
Chaime I d'Aragón creyó a baronía d'Ayerbe que en l'anyo 1720 se convertió en o marquesau d'Ayerbe.
Toponimia
En bel texto medieval s'escribe Ayerb u Aierb, como en un texto de 1140 de l'Archivo de lo Pilar:
Parla
L'aragonés d'Ayerbe forma parte de l'aragonés meridional pero tien bellas caracteristicas en común con l'aragonés occidental y se fa servir a denominación común d'ayerbense pa dicir l'aragonés d'os lugars d'a suya comarca. Ayerbe ye una d'as localidaz d'a Plana de Uesca an l'aragonés tien mas vitalidat.
Demografía
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
| 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE. | ||||||||||||||||||
Administración
Reparto de concellers
| Partiu | 1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 |
| Partido de los Socialistas de Aragón | - | 4 | 3 | 3 | 2 | 4 | 6 | 4 | 3 | 5 | 6 |
| Partido Popular | - | - | - | 2 | 2 | 3 | - | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Partido Aragonés | - | 5 | 5 | 3 | 4 | 2 | 2 | 1 | 1 | 0 | 0 |
| Chunta Aragonesista | - | - | - | - | 1 | 0 | 1 | 1 | 2 | 1 | - |
| Izquierda Unida de Aragón | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - |
| Centro Democrático y Social | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Unión Democrática y Progresista | 5 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Unión de Centro Democrático | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Total | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 |
Alcaldes
| Lechislatura | Nombre | Partiu politico |
|---|---|---|
| 1979–1983 | José Antonio Sarasa Torralba | Partido de los Socialistas de Aragón |
| 1983–1987 | Agustín Aylagas García | Partido Aragonés |
| 1987–1991 | Agustín Aylagas García | Partido Aragonés |
| 1991–1995 | María del Carmen Gállego Villamayor | Partido Aragonés |
| 1995–1999 | María del Carmen Gállego Villamayor | Partido Aragonés |
| 1999–2003 | José Antonio Sarasa Torralba | Partido de los Socialistas de Aragón |
| 2003–2007 | José Antonio Sarasa Torralba | Partido de los Socialistas de Aragón |
| 2007–2011 | José Antonio Sarasa Torralba | Partido de los Socialistas de Aragón |
| 2011–2015 | Carlos Jesús Marco Binué | Partido Popular |
| 2015–2019 | ||
| 2019–2023 | ||
| 2023–2027 | Antonio Biescas Gimenez [3] | PSOE |
Molimentos
.
- Palacio d'os marqueses d'Urriés. Declarato Molimento Nacional en 1931, ye protechito amás dende 2003 con a suya declaración como Bien d'Intrés Cultural.[4] Se devantó dencima de l'antigo casal d'o linache d'os Diest en o sieglo XV, y tien elementos en estilo cotico, con repuis d'un patio en estilo renaixentista.
- Torre de Sant Pero (O Campanal), repui de l'antiga ilesia romanica de Sant Pero, enrunata a prencipios d'o sieglo XIX. Ye protechito legalment con a suya declaración como Bien d'Intrés Cultural.[5]
- Torre d'o Reloch d'Ayerbe, de 1798, devantata dencima d'os repuis de l'antiga ilesia de Santa María.
- Ilesia de Sant Pero d'Ayerbe.
- Palacio d'os Luna d'Ayerbe, un edificio en estilo renaixentista.
- Casa Normante, d'o sieglo XVI.
Personalidaz naixitas d'Ayerbe
Localidaz achirmanatas
Vinclos externos
Se veigan as imáchens de Commons sobre Ayerbe.- (es) Pachina web oficial municipal d'Ayerbe.
- (es) Ayerbe en a Gran Enciclopedia Aragonesa.
Referencias
| Agüero | Albero d'Alto | Alcalá de Gurrea | Alcalá d'o Bispe | Alerre | Almudévar | Angüés | Antillón | Argavieso | Arguis | Ayerbe | Banastás | Biscarrués | Blecua-Torres | Casbas de Uesca | Os Corrals | Chimiellas | Gurrea de Galligo | Uesca | Ibieca | Igriés | Lobarre | Lopinyén-Ortiella | Loporzano | Monflorite-As Casas | Morillo de Galligo | Novals | Nueno | As Penyas de Riglos | Pertusa | Piracés | Quicena | Saliellas | Santolaria de Galligo | Sesa | Sietemo | A Sotonera | Tierz | Tramacet | Vicién | |
