Aragonés tensino

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Tensino
Variedaz de l'aragonés
Situación de l'aragonés tensino
Localización cheografica
Estau	{{{estau}}}
País	Aragón
Rechión	{{{rechión}}}
Parlau en	Val de Tena
Lugars principals	Sallent, Lanuza, Escarriella, O Fornigal, Pandicosa, O Pueyo, Tramacastiella, Sandiniés, Piedrafita, Oz, Búbal, Saqués y Polituara
Estatus
Atras denominacions	{{{atras denominacions}}}
Charradors
Oficial en	{{{oficial}}}
Reconoixiu en	{{{reconoixiu}}}
Regulau por	{{{regulau}}}
Vitalidat	Baixa
Literatura
Escritors principals	Felis Gil del Cacho
Rasgos dialectals
Clasificación lingüistica
Indoeuropea Romance Romance occidental Occitanorromanica u iberorromanica Aragonés Central Centro-occidental Tensino
ISO 639-1	{{{iso1}}}
ISO 639-2	{{{iso2}}}
ISO 639-3	{{{iso3}}}
SIL	{{{sil}}}

O tensino ye a forma de l'aragonés charrada en a comarca d'a val de Tena.

Fonetica

En a parla viva se conservan bel caso de -ch- en cuenta de -ll-

Estacho.
Gricha.
Grichón.

En a toponimia, bi n'ha muitos mes casos: Espelunciecha, Castiecho, Cochata, Vachato, ecetra

Esto son restas de fonemas "cacuminals" analogos a la che vaqueira que yeran comuns en tot l'Alto Aragón d'antismás y que encara se troban prou en l'asturiano occidental.

Encara que se diga nombre y fambre se conserva a palabra flumen en a frase en sale un flumen, dicindo que "en salen muitos".

Morfolochía

Articlos definitos o, os, a, as, que dezaga vocal son ro, ros, ra, ras, representando un caso de evolución d'a -LL- latina, (una L cheminata), enta -r- como en o vecino gascón.
Particla pronomino-adverbial bi, que s'apostrofa:
- Bi ha > b'ha.
- Bi heba > b'eba.
Pasatos perfectos en -os en cuenta de en -es, que nomás s'ha trobato que un poquet en Aragüés:
- puyós, cantós, dihiós
En Pandicosa se documenta a presencia d'o perfecto fuerte en o verbo tener:
- tuve, tuvos, tuvo, tubemos, túvois, tuvon.
Manimenos en atros verbos irregulars con perfectos fuertes en aragonés meridional o pasatos ye regular u feble, como ye o caso de poder (pudié, pudiés, pudió, pudiemos, pudiois, pudieron.
En o pasato perfecto simple d'o verbo veyer se troba una mezcla de formas fuertes y febles: vie, vios, vido, viemos, viois, vidon.
Condicional con -b-, -arba, -erba, -irba diferent de raso de cualsiquier luenga hispanica, y que Francho Nagore considera o chenuino en aragonés seguntes este esquema:
- Cantar + eba > cantarba.
- Cantar + ebas > cantarbas.

Parlas locals

O panticuto, charrato en Pandicosa, puesto an millor se conserva l'aragonés d'a val.

Variedatz centrals de l'aragonés

Aragonés centro-occidental	Aragonés tensino (incluyindo o panticuto) \| Aragonés d'a Tierra de Biescas \| Aragonés d'a val d'Acumuer \| Aragonés sarrablés \| Aragonés de Vallibasa \| Aragonés de Sobrepuerto
Aragonés centro-oriental	Aragonés d'a Ribera de Fiscal \| Aragonés d'a valle de Broto y d'a valle de Vio \| Aragonés d'a valle de Puértolas \| Aragonés d'a valle de Tella \| Belsetán \| Aragonés de Sierra Ferrera

Datos: Q11906349