Pan bagnat
| Dialäkt: Elsassisch-Mìlhüüserisch |
Pan bagnat (Nissart-Dialäkt fìr „nàss Broot“, „gschwämmt Broot“;[1] àui pan banhat gschrìewa;[2] uff Frànzeesch falschligerwiis pain bagnat)[3][4] ìsch a tràdizionälla-n-Assschpeziàlitäät üss Nizza-n-ìm Süüdfrànkrììch.[5] ’S ìsch a runder Schenkabroot mìt da saalwa Züatààta wia ìn dr Nizza-Sàlààt[6] —àlso Ràuikoschta mìt Ànschovis odd’r Thunfìsch, gekochta-n-Aijer, Oliveel, Sàlz un Pfaffer.
wu maa s’ Grìcht kààt fìnda
Z’ Nizza wìrd Pan bagnat ìn fàscht àlla Bäckaräija verkàuift. Ìm Nizzer Schtàdtzäntrum sìnn àui a pààr Hiisla un Schtroossahandler, wo vor àllem Pan bagnat verkàuifa.[7] S’ Grìcht wìrd àui tràdizionäll z’ Monaco gassa.[8][9] Pan bagnat fìndet maa-n-àui ìn ainiga Bäckaräija-n-ìm Elsàss un Lothrìnga.
Gschìcht
Ìm 19. Joohrhundert ìsch Pan bagnat s’ „Broot vu da àrma Litt“ gsìì. Vor àllem Fìscher un Àrwaiter hann’s àn dr Morgapàuisa àm niina Ühr gassa. Ìm Làuifa vu da Joohrhunderta hàt maa-n-ìm Broot ìmmer mehr Züatààta züagfiagt. Sallamols hàt maa kää Thunfìsch züagfiagt, dänn’s ìsch züa diir gsìì. Schtàttdässa hàt maa numma Ànschovis bnutzt.[10] Fìr Pan bagnat-n-ìsch kää bsunder Rezapt gsìì; ainiga Litt hann Sàlààdgmìsch (mesclun) züagfiagt, wänn sa drfìr hann känna bezààhla. Oliveel ìsch sallamols àui diir gsìì, àlso hann d’ Litt manckmol s’ Broot numma ìns Wasser iigwaicht.[11]
wia maa-n-’s kocht
Fìr a Pan bagnat fìr aina Pärsoon kocha, brüüchsch a Brootschtìck vun äbb 20 cm Durschnìtt. Brüüchsch àui nàdììrlig Ràuikoschta —dräi Tomààta, zwai Zewala, a hàlber grianer Pàprìkaknolla, a pààr Raadigala un Sàuibeehnla, zwai Artischocka so wia-n-a klaina Zälriiaschtla. Drzüa brüüchsch a gekocht Ai, ain Anschovis-Filet odd’r a hàlba Doosa Thunfìsch mìt Eel, a pààr schwàrza-n-Oliiva, Keenigskrüüt, Sàlz, Pfaffer un Oliveel.
- Schniid dr Brootschtìck wààgaracht ìn zwai Hälfta duura un nìmm a bìtsi Kreemala-n-awag
- Schank vìel Oliveel uff baida Brootschtìckla-n-ii, un fiag Sàlz un Pfarrer drzüa
- Lìeg àlla Ràuikoschta un Gemiaser àà, so wia s’ Ai
- Lìeg Keenigskrüüt, Oliiva un Anschovis (odd’r Thunfìsch) àà
- Fiag nochamol Sàlz un Pfaffer züa, un worum nìt noch Oliveel
- Drnooh lìeg d’ àndra Broothälfta doo druff àà un làss mìndeschtens aina Schtunda làng ìm Frìscha rüahja.[12][13][14]
wänn un wia maa-n-’s ìss
Pan bagnat wìrd vor àllem ìm Summer gassa.[15] Gweehnlig ìss maa s’ Grìcht zamma mìt Kolleega, Fàmìlia odd’r Frììnda.[16]
ìn dr Kültüür
Pan Bagnat ìsch a Bschtàndtail vu dr Nizzer Kültüür un Idäntitäät.[17] Vìela Nizzer meega ’s nìt, wänn Kuchaschäff un Bäcker s’ Rezapt vum Pan bagnat ändra.[18][19][20][21] Sitter 1991 vertaidigt dr Verain Commune libre du Pan bagnat („fräija Gmaind vum Pan bagnat“) s’ tràdizionälla Rezapt vum Grìcht ìn dr Nizzer Regioon.[22] Dr Verain hàt mehrmols „Pan bagna-Faschter“ (Pan bagna Festa) orgànisiart, fìrs Grìcht färdra.[23] Z’ Saint-Laurent-du-Var ìsch jeedsjoohr àm 1. Mai a Fascht, wu maa-n-a rììsiger Pan bagnat kocht.[24]
Jeedsjoohr sitter 2017 fìndet ìm histoorisch Zäntrum vu Nizza d’ Pan-Bagnat-Waltmaischterschàft.[25] Z’ Drap ìm Nizzer Hìnterlànd hann ànna 2019 äbb 80 Litt dr längscht Pan bagnat ìn dr Walt härgschtällt: ar ìsch 270 Määter làng gsìì, fìr 754 kg.[26] Ànna 2022 hàt dr Bäckerbund vum Alpes-Maritimes mìt’ma Pan bagnat vu’ma Durchschnìtt vun 1,04 Määter dr Waltrekord gbrocha.[27][28]
Jeedsjoohr veräffentligt d’ lokààla Zittung Nice-Matin noh-n-era Mainungsumfroog a Lischta vu da bäschta Härschtäller vum Pan bagnat ìn dr Nizzer Regioon.[29] S’ tràdizionälla Rezapt vum Pan bagnat trajt s’ Label „Nizzer Kucha, Räschpakt vu dr Tràdizioon“ (Cuisine Nissarde, respect de la tradition).[30] Ànna 2019 ìsch Pan bagnat ìns frànzeescha nìt-màteriälla Kültüüräärwa iitrajt worra, àls Tail vu dr Nizzer Kochkunscht.[31]
Lìteràtüür
- Le pan bagnat. In: Marie-Laure Fréchet (Hrsg.): Encyclopédie du pain maison (= Cuisine et gastronomie). Flammarion, ISBN 978-2-08-150512-4 (französisch, google.fr [abgerufen am 21. Mai 2022]).
Weblìnks
Commons: Pan bagnat – Sammlig vo Multimediadateie- D’ offiziälla Websitta vum Verain Commune libre du pan bagnat (frànzeesch, Nissart-Dialäkt, anglisch)