Jamal Khashoggi
Jamal Ahmad Khashoggi (Medina, ongeveer[1] 13 Oktober 1958 - Istanboel, 2 Oktober 2018) was 'n Saoedi-Arabiese joernalis en rubriekskrywer vir The Washington Post.[2][3] Hy is deur 'n Saoedi-moordbende vermoor.[4] Aanvanklik het die Saoedi-regering verantwoordelikheid vir sy dood ontken, maar na die uiteenlopende verduidelikings vir sy dood het die prokureur-generaal van Saoedi-Arabië uiteindelik verklaar dat dit 'n moord met voorbedagte rade was.[5][6] Teen 16 November 2018 het die CIA tot die gevolgtrekking gekom dat die Saoedi-kroonprins Mohammad bin Salman die moord op Khashoggi beveel het.[7][8]
.jpg)
Jamal Khashoggi het op 2 Oktober 2018 verdwyn nadat hy die Saoedi-Arabiese konsulaat in Istanboel binnegekom het.[9][10][11] Sy verdwyning, en 'n geruime tyd later, die bevestiging van sy dood, het internasionale verontwaardiging en 'n diplomatieke skandaal veroorsaak.
Biografie
Jamal Khashoggi se oupa, Mohammed Khashoggi, was van Turkse afkoms. Hy trou met 'n Saoedi-Arabiese vrou en word 'n persoonlike dokter vir koning Abdoel Aziz al-Saoed.[12] Khashoggi is die neef van die wapenhandelaar Adnan Khashoggi, wat in die 1980's bekend geword het vir sy rol in die Iran-Contra-saak.[13]
Khashoggi het primêre en sekondêre onderwys in Saoedi-Arabië voltooi. Hy het in 1982 'n baccalaureusgraad in sakeadministrasie aan die Indiana State Universiteit in die Verenigde State ontvang.[14][15]
Jamal Khashoggi het sy loopbaan in 1983 as 'n streekbestuurder vir Tihama Boekwinkels begin.[16] Later werk hy as korrespondent vir die Saudi Gazette. Van 1985 tot 1987 was hy assistentbestuurder van die Okaz-koerant. Tussen 1987 en 1990 was hy verslaggewer vir verskillende Arabiese koerante en tydskrifte, waaronder Al Sharq Al Awsat, Al Majalla en Al Muslimoon. Khashoggi was waarnemende redakteur en hoofredakteur van Al Madina tussen 1991 en 1999. Hy was destyds 'n buitelandse korrespondent in Afghanistan, Algerië, Koeweit, Soedan en die Midde-Ooste.[16] Daar word beweer dat hy gedurende hierdie tydperk vir sowel die Saoedi-Arabiese intelligensie-agentskap as die van die Verenigde State gewerk het.[17]
In 1999 word hy aangestel as adjunk-hoofredakteur van Arab News. Hy het tot 2003 in daardie posisie gebly.[17]Khashoggi het 'n kort tydjie in 2003 die hoofredakteur van die Saoedi-Arabiese dagblad Al Watan geword wat hy in 'n progressiewe platform wou verander. Hy is in Mei 2003 daar ontslaan deur die Saoedi-ministerie van inligting omdat hy 'n rubriekskrywer gemagtig het om die Islamitiese geleerde Ibn Taymiyya (1263 - 1328) te kritiseer, wat beskou word as die stigter van die Wahhabisme. Na hierdie ontslag is Khashoggi in vrywillige ballingskap na Londen toe gegaan. Hy het 'n mediakonsultant geword van prins Turki Al Faisal, wat destyds die ambassadeur van Saoedi-Arabië in die Verenigde State was[17] In April 2007 word Khashoggi vir die tweede keer hoofredakteur van Al Watan.
Hy is waarskynlik weer daar ontslaan op 17 Mei 2010, na die publikasie van 'n rubriek deur die digter Ibrahim al-Almaee. Daar word gedink dat hy moes vertrek weens kritiese artikels oor die streng Islamitiese reëls in Saoedi-Arabië. In 2015 het hy die satellietnuuskanaal Al-Arab, in Bahrein, begin. Hierdie nuuskanaal is ondersteun deur die miljardêr Alwaleed bin Talal en is saam met die Amerikaanse nuuskanaal Bloomberg Television. Die kanaal was egter minder as 11 uur in die lug voordat hy deur Bahrein toegemaak word.[17]Khashoggi was ook 'n politieke kommentator vir verskeie media instansies, waaronder MBC, BBC, Al Jazeera en Dubai TV. Al Arabiya het tussen 2012 en 2016 gereeld sy menings gepubliseer[17] In Desember 2016 is Khashoggi deur die Saoedi-Arabiese owerhede verbied om op televisie te publiseer of op te verskyn "omdat hy die Amerikaanse president Donald Trump gekritiseer het." In Mei 2018 het Khashoggi die inhegtenisneming van die vroueregte-aktivis Loujain al-Hathloul gekritiseer.[18]
Khashoggi was ook krities oor die regering in Saoedi-Arabië en die kroonprins Mohammed bin Salman. Hy het in gesprekprogramme in Arabies opgetree en kommentaar gelewer op die buitelandse beleid, die ingryping in Jemen en die optrede van die regering teen mense met "afwykende" menings.[19] Khashoggi het uit Saoedi-Arabië gevlug nadat hy op sosiale media daar verban is, veral van Twitter.
Sedert September 2017 het Khashoggi in Washington D.C. gewoon,[20][21] maar hy het ook 'n woonstel in Istanboel gehad. Hy wou 'n Amerikaanse burger word. Hy het rubrieke vir The Washington Post geskryf.[22]
In 2018 het Khashoggi 'n nuwe politieke party met die naam Democracy for the Arab World begin.[23]
Verhouding met Osama bin Laden
Khashoggi het 'n paar keer onderhoude gevoer met Osama bin Laden. Hy het Bin Laden gereeld in Tora Bora ontmoet, en ook in Soedan in 1995.[24] Na berig word, het Khashoggi een keer Bin Laden probeer oortuig om die geweld te stop.[25]
Khashoggi was die enigste nie-koninklike Saoedi-Arabier wat geweet het van die intieme omgang met die al-Kaïda tot 11 September 2001. Hy het homself gedistansieer van Bin Laden ná die aanvalle.[26]
Verdwyning
Khashoggi het die Saoedi-konsulaat in Istanbul op 28 September 2018 besoek om administratiewe sake sy voorgeneme huwelik te finaliseer. Hy wou dokumente bekom van sy egskeiding om met die Turkse burger Hatice Cengiz te trou.[27] Hy kon toe nie regkom nie. Daar word aan hom gesê dat hy op 2 Oktober 2018 moet terugkeer.[28] Op 29 September, op die herdenking van die Oslo-ooreenkomste, hou hy 'n lesing in Londen oor die rol van Saoedi-Arabië in die konflik tussen Israel en die Palestyne gelewer. Daarna is hy terug na Turkye om die konsulaat te besoek. Die Turkse personeel by die konsulaat het dié dag af gekry. Na die besoek op 2 Oktober het Khashoggi nie teruggekeer nie. Sy verloofde Cengiz, wat buite op hom gewag het, het die verdwyning omstreeks middernag aangemeld.[29]
Volgens Turkse bronne is Khashoggi in die konsulaat gemartel.[30][31], onder andere is sy vingers afgekap.[32] Hy sou later vermoor word[33] deur onthoof te word.[34]
Gebeurtenisse na die verdwyning
Vier dae na die verdwyning het die Turkse kantoor van openbare vervolging amptelik 'n ondersoek na die verdwyning geopen. Ondersoekers van Saoedi-Arabië het ook na Istanboel gegaan om ondersoek in te stel, hoewel van die Saoedi-hoofstad Riaad gesê is dat Khashoggi die konsulaat lewend sou gelaat het.[35] Volgens The New York Times kom die verdagtes van die omgewing van Saoedi-kroonprins Mohammad bin Salman.[36] Een van die verdagtes was Maher Abdulaziz Mutreb, wat gereeld saam met die kroonprins gesien word en moontlik sy lyfwag is.[37] Nog 'n verdagte was die forensiese geneesheer Salah al-Tubaigy.[38] Na bewering is hy op die dag van die verdwyning saam met 14 ander in 'n private vliegtuig na Turkye gevlieg en hy word verdink dat hy vermoedelik die lyk in stukke gesny het. Volgens Tubaigy het hy 'n beensaag saamgebring.[39] Saoedi-Arabië het 2,5 weke na die verdwyning ontken dat Khashoggi dood sou wees. Die Arabiese regering het aanvanklik beweer dat hy die konsulaat lewendig gelaat het. Op 20 Oktober is daar egter op Saoedi-televisie aangekondig dat Khashoggi na 'n 'geveg' dood is en dat 18 mense in verband daarmee gearresteer is.[40] Die Saoedi-minister van Justisie het verklaar dat Khashoggi se dood deur 'n Saoedi-regter verhoor sou word, omdat Khashoggi op Saoedi-grondgebied - die konsulaat in Istanboel -[41] gesterf het , wat daarop dui dat die ondersoek vanuit die land gedoen moet word. Die koning van Saoedi-Arabië het ook beveel dat twee senior amptenare ontslaan moet word, 'n adviseur van die kroonprins en die adjunkdirekteur van die Veiligheidsdiens.[42]
Op 16 November is daar vir Khashoggi 'n simboliese begrafnis by die Fatih-moskee in Istanboel gehou. Khashoggi se liggaam was vermis.[43]
Gedurende November het internasionale waarnemers en media die standpunt bevraagteken of dit aanneemlik is dat die amptelike Saoedi-standpunt dat die Salman heeltemal onkundig was oor 'die moordbevel' en die moord-missie. Sy onbetwiste status as die 'sterk man' in die oliestaat wek baie twyfel hieroor. President Donald Trump het aanvanklik op 'n gekontroleerde manier gereageer op die aandrang van sy Turkse eweknie Recep Tayyip Erdoğan, wat sy kans gebruik het om 'die menseregtekaart' te speel, beide teen sy Arabiese mededingersmag en teen hul NAVO-bondgenoot die VSA. Trump het sy hoof van die CIA Gina Haspel na Turkye gestuur en wou op die ondersoekuitslag wag. Einde November, amper twee maande na die moord en nog voordat die CIA-verslag vrygestel is, het Trump dit duidelik gemaak dat op grond van sy leuse "Amerika Eerste", die handelsbelang (die groot wapenbestelling van die Saoedis van vroeg in 2017) en die alliansie (anti-Iran) moet seëvier. Hy het gesê of die Saoedi-kroonprins die moord op Khashoggi al dan nie beveel het of nie, dat die wêreld "'n gevaarlike plek" is.[44][45]
Op 22 November 2018 het Trump weer bevestig dat die CIA se ondersoek nie gelei het tot die gevolgtrekking dat Mohammad Bin Salman die opdrag gegee het nie. Trump se bewerings is deur beide partye se kongreslede gekritiseer wat beloof het om 'n ondersoek hieroor te begin. Adam Schiff, die mees senior Demokratiese lid van die Huis se Intelligensie-kommissie, wat deur die CIA voorgelig is, het president Trump daarvan beskuldig dat hy lieg oor wat die CIA bevind het. In teenstelling met die posisie van die Withuis, het die Senaat op 13 Desember eenparig 'n resolusie aanvaar wat verklaar dat die Saoedi-kroonprins Mohammad bin Salman persoonlik verantwoordelik is vir die dood van Khashoggi. Op dieselfde dag het die Senaat 56 teen 41 gestem ten gunste van wetgewing om militêre steun vir die Saoedi-geleide ingryping in Jemen te beëindig. Die besluit van die senatore kan toegeskryf word aan 'n poging om Saoedi-Arabië te probeer straf vir die moord op Khashoggi en vir die humanitêre krisis in Jemen, wat deur hongersnood en menseregteskendings geteister word. Dit was die heel eerste keer dat die Senaat die Wet op Oorlogsmagte toepas. Die Huis van Verteenwoordigers het die oorweging van enige resolusie van die oorlogsmagte-resolusie om 'n jaar lank Amerikaanse militêre optrede in Jemen te oorweeg, beperk.[46]
Klankopnames
Daar word beweer dat die Turkse regering getuienis het van die moord bekom deur middle van onwettig opgeneemde klankopnames wat bedoel was om op die konsulaat af te luister.[47] Volgens CNN het dit alles gebeur tydens 'n ondervraging wat hande uit geruk het.[48] Daar word beweer dat Khashoggi se liggaam in stukke gesaag is[49] en daarna in kiste uit die konsulaat gesmokkel is.[50]
Die Turkse president Erdoğan het op 10 November berig dat hy die klankopnames met die Verenigde State, Duitsland, Frankryk en Brittanje gedeel het.[51]
Internasionale reaksies
Op 12 Oktober 2018 wou die Amerikaanse Huis van Verteenwoordigers wapenverkope aan Saoedi-Arabië stopgesit het. President Trump was egter daarteen gekant omdat hy meer handel met Saoedi-Arabië wou hê, deels om te keer dat China en Rusland die wapenhandel met die land oorneem. De verdwijning van journalist Jamal Khashoggi van dag tot dag. [52] Trump het 'n wapentransaksie van $ 110 miljard met die land onderteken.[53] Boonop is die verhouding tussen Trump, skoonseun Jared Kushner en Salman nou; Salman besit 'n vloer in die Trumptower.[54]
In die weke na die verdwyning het verskeie maatskappye, waaronder Richard Branson en Virgin, aangekondig dat hulle nie in Saoedi-Arabië sou belê nie.[55]
Om 'n krisis tussen die VSA, Turkye en Saoedi-Arabië te vermy, het Mike Pompeo, die Amerikaanse minister van buitelandse sake, Riaad eers besoek om met Salman, toe Istanboel, te konsulteer.[56] Krisisvoorkoming is belangrik omdat Saoedi-Arabië 'n militêre bondgenoot van die Verenigde State en 'n groot olieprodusent is.[57] Salman en president Erdoğan van Turkye het ook kontak met mekaar gehad om te verhoed dat die saak eskaleer.[58]
Michelle Bachelet, hoë kommissaris vir menseregte, het twee weke na die verdwyning voorgestel dat die verdagtes se diplomatieke immuniteit opgehef moet word om ondersoek te vergemaklik.[59]
Baie uitnodigers na die beleggingskonferensie Future Investment Initiative - wat einde Oktober in die Arabiese hoofstad Riaad beplan is - is gekanselleer, waaronder die Nederlandse Minister van Finansies Hoekstra. Die Franse minister Le Maire het ook besluit om nie na die konferensie te reis nie.[60] Leiers van groot ondernemings, soos Uber se Dara Khosrowshahi en Jamie Dimon, JP Morgan Chase, het ook hul deelname aan die konferensie gekanselleer.[61]
Die Verenigde Nasies se spesiale rapporteur Agnes Callamard, wat 'n internasionale menseregte-ondersoek na die moord lei, het Turkye tussen 28 Januarie en 3 Februarie 2019 besoek. Die voorlopige verslag van die ondersoek, wat op 7 Februarie vrygestel is, het berig dat Khashoggi "die slagoffer van 'n wrede moord met voorbedagte rade, beplan en uitgevoer deur regeringspersoneel van Saoedi-Arabië was.[62]
Veroordelings
Op 23 Desember 2019 is vyf mense in Riaad ter dood veroordeel weens hul betrokkenheid by die dood van Khashoggi. Drie ander het tronkstraf gekry. In totaal is elf verdagtes verhoor. 'n Oud-adviseur van die Saoedi-koninklike familie is vrygespreek.[63]
Nabestaandes
Khashoggi se vier kinders het vergoeding van die Saoedi-regime ontvang. In April 2019 is aangekondig dat hulle elkeen 'n villa in Jeddah sal ontvang, asook 'n maandelikse toelaag. Koning Salman sou dit goedgekeur het.[64]
Verwysings
Eksterne skakels
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Jamal Khashoggi.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Nederlandse Wikipedia vertaal.
