کَرتیر یا کَردیر موبد بلندپایهٔ زرتشتی در دوران ساسانی بود که در زمان پادشاهی هفت شاهنشاه ساسانی به ترتیب اردشیر بابکان، شاپور یکم، هرمز یکم، بهرام یکم، بهرام دوم، بهرام سوم و نرسه میزیست. اقدامات کرتیر در زمینهٔ ارتقاء جایگاه سنت مزدیسنایی و سرکوب اقلیتهای دینی دیگر، از جمله یهودیان، مسیحیان، بوداییان و مانویان پراهمیت پنداشته میشود. نام کرتیر در سنگنوشتهها به صورتهای مختلفی هجی شدهاست: در فارسی میانه <kltyl, kltyly, krtyr, kltyr>، در پارتی <krtyr>، در یونانی Karteir، و در قبطی Kardel. صورت فارسی میانهٔ مانوی این اسم <kyrdyr>، پارتی <kyrdyr, qyrdyr> و نگارش پارتی آن به خط سُغدی <kyyrʾδyyr> است. لقب او در دورههای مختلف نیز تغییر کرده و به مرور زمان قدرت و اختیارش بیشتر شدهاست. وی در دورهٔ شاپور یکم، کرتیر هیربد؛ در دورهٔ هرمزد یکم، کرتیر موبدِ هرمزد، به نام هرمزد بغ؛ در دورهٔ بهرام یکم، کرتیر موبدِ هرمزد؛ و در دورهٔ بهرام دوم: کرتیر موبد نیکبختِ بهرام و هرمزد ملقب شدهبود. کرتیر از خود چهار سنگنوشته برجای گذاشت و تصویر او در سنگنگارههای متعددی بازنمایی شدهاست و این امر، او را به تنها ناپادشاهی در دورهٔ ساسانی تبدیل میکند که از خود سنگنگاره برجای گذاشتهاست. با وجود چنین قدرت و اختیاراتی، در هیچ متن مکتوبی از زندگی و کارهای او یاد نشده و اهمیت کارهای او تنها براساس سنگنوشتههایش سنجیده میشود. چهار سنگنوشتهٔ او عبارتند از: نقش رجب (KNRb)، نقش رستم (KNRm)، سرمشهد (KSM) و کعبهٔ زردشت (KKZ).
- … رزمناو هود بزرگترین رزمناو ساخته شده و یکی از افتخارات نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا در ۲۴ می ۱۹۴۱ با نخستین شلیک توپخانه نبردناو بیسمارک آلمان در عرض ۵ دقیقه غرق شد؟ (در تصویر)
- … نقش رستم مجموعهای باستانی در روستای زنگیآباد استان فارس است که از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا سال ۶۲۵ میلادی مورد استفاده بودهاست؟
- … گاو سنگی بزرگ کاخ آپادانای شوش که حدود دوازده تن وزن داشت زیر ضربات پتک ژان دیولافوای فرانسوی شکسته شد؟
- … باراک اوباما در سال ۲۰۱۰ بعد از گذشت ۶۲ سال، بابت آزمایش میکروب سفلیس در گواتمالا توسط دولت ایالات متحده آمریکا بر روی شهروندان این کشور، عذر خواهی کرد؟
- … جورج هربرت واکر بوش و جورج دبلیو بوش دو رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا از اعضای محفل مخفی جمجمه و استخوان هستند؟
- … جورج غول پیکر بزرگترین سگ دنیاست. جورج غول پیکر با بلندی قد ۱٫۰۹ متر و وزن ۱۱۱ کیلوگرم در آریزونای آمریکا زندگی میکند؟
- … برادران غلامعلی بایندر و یدالله بایندر یکی در خلیج فارس به دست نیروهای انگلیسی و دیگری در دریای خزر به دست نیروهای روسی با فاصله یک روز از هم در راه دفاع از میهن کشته شدند؟
- جبهه نوین خلق بیشترین کرسیهای مجمع ملی فرانسه را در انتخابات قانونگذاری ۲۰۲۴ فرانسه برنده شد ولی به اکثریت مطلق نرسید.
- مسعود پزشکیان (در تصویر) در دور دوم انتخابات ریاستجمهوری ۱۴۰۳ بهعنوان رئیسجمهور ایران انتخاب شد.
- حزب کارگر در انتخابات پارلمانی بریتانیا پیروز و کییر استارمر نخستوزیر بریتانیا شد.
- جولین آسانژ، بنیانگذار ویکیلیکس، در چارچوب توافقنامهای با دستگاه قضایی آمریکا از زندان آزاد شد.
امروز: شنبه، ۱۳ ژوئیه ۲۰۲۴ میلادی برابر ۲۳ تیر ۱۴۰۳ هجری خورشیدی و ۶ محرّم ۱۴۴۶ هجری قمری (UTC)
- رویدادها
- ۱۳۶۲ - آغاز به کار نخستین مجلس خبرگان رهبری
- ۱۳۹۴ - توافق هستهای ایران و ۵+۱ موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)
- ۱۹۸۹ - عبدالرحمان قاسملو دبیرکل حزب دموکرات کردستان ایران در حالی که با تنی چند از نمایندگان نظام جمهوری اسلامی ایران در وین بر سر میز گفتوگو برای «مذاکره صلح» نشسته بود، به همراه قائممقام حزب دموکرات، ترور شد.
- ۱۹۴۳ - در جریان نبرد کورسک بزرگترین نبرد تانکها در تاریخ، در مدتی نسبتاً کوتاه دو هزار و نهصد تانک از میان رفت، ۲۳۸ هزار سرباز کشته و هفتصد هزار تن دیگر زخمی و از صحنه نبرد خارج شدند و آدولف هیتلر برای نخستین بار ناچار شد دستور عقبنشینی بدهد.
- زادروزها
- ۱۵۹۰ - زادروز کلمنت دهم از پاپهای کلیسای کاتولیک رم
- ۱۶۰۸ - زادروز فردیناند سوم، امپراتور مقدس روم، پادشاه مجارستان، کرواسی، بوهم و آرشیدوک اتریش
- ۱۹۱۹ - زادروز عباس زریاب خویی (درتصویر) مترجم، تاریخدان و کتابشناس ایرانی
- ۱۹۳۴ - زادروز وله سوینکا نویسنده، شاعر، نمایشنامه نویس اهل نیجریه، برندهٔ جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۸۶
- ۱۹۴۲ - زادروز هریسون فورد بازیگر آمریکایی
- ۱۹۵۰ - زادروز مااینگ جیو رئیسجمهور سابق تایوان
- درگذشتها
- ۴۰۶ (قمری) - درگذشت سید رضی گردآورنده نهجالبلاغه
- ۱۳۶۵ - درگذشت مهدی حمیدی شیرازی ادیب، شاعر، مترجم و منتقد ایرانی
- ۱۳۹۶ - درگذشت مریم میرزاخانی (در تصویر) ریاضیدان ایرانی، اولین زن برنده مدال فیلدز
- ۱۰۲۴ - درگذشت هاینریش دوم امپراتور روم
- ۱۷۹۳ - درگذشت ژان پل مارا پزشک، سیاستمدار و نویسنده انقلابی فرانسوی
- ۱۹۲۱ - درگذشت گابریل لیپمن فیزیکدان و مخترع فرانسوی-لوکزامبورگی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۰۸
- ۱۹۵۱ - درگذشت آرنولد شونبرگ آهنگساز و نظریهپرداز اتریشی
- ۱۹۵۴ - درگذشت فریدا کالو نقاش نامدار مکزیکی
- ۱۹۷۴ - درگذشت پاتریک بلاکت فیزیکدان انگلیسی، برندهٔ جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۴۸