کَرتیر یا کَردیر موبد بلندپایهٔ زرتشتی در دوران ساسانی بود که در زمان پادشاهی هفت شاهنشاه ساسانی به ترتیب اردشیر بابکان، شاپور یکم، هرمز یکم، بهرام یکم، بهرام دوم، بهرام سوم و نرسه میزیست. اقدامات کرتیر در زمینهٔ ارتقاء جایگاه سنت مزدیسنایی و سرکوب اقلیتهای دینی دیگر، از جمله یهودیان، مسیحیان، بوداییان و مانویان پراهمیت پنداشته میشود. نام کرتیر در سنگنوشتهها به صورتهای مختلفی هجی شدهاست: در فارسی میانه <kltyl, kltyly, krtyr, kltyr>، در پارتی <krtyr>، در یونانی Karteir، و در قبطی Kardel. صورت فارسی میانهٔ مانوی این اسم <kyrdyr>، پارتی <kyrdyr, qyrdyr> و نگارش پارتی آن به خط سُغدی <kyyrʾδyyr> است. لقب او در دورههای مختلف نیز تغییر کرده و به مرور زمان قدرت و اختیارش بیشتر شدهاست. وی در دورهٔ شاپور یکم، کرتیر هیربد؛ در دورهٔ هرمزد یکم، کرتیر موبدِ هرمزد، به نام هرمزد بغ؛ در دورهٔ بهرام یکم، کرتیر موبدِ هرمزد؛ و در دورهٔ بهرام دوم: کرتیر موبد نیکبختِ بهرام و هرمزد ملقب شدهبود. کرتیر از خود چهار سنگنوشته برجای گذاشت و تصویر او در سنگنگارههای متعددی بازنمایی شدهاست و این امر، او را به تنها ناپادشاهی در دورهٔ ساسانی تبدیل میکند که از خود سنگنگاره برجای گذاشتهاست. با وجود چنین قدرت و اختیاراتی، در هیچ متن مکتوبی از زندگی و کارهای او یاد نشده و اهمیت کارهای او تنها براساس سنگنوشتههایش سنجیده میشود. چهار سنگنوشتهٔ او عبارتند از: نقش رجب (KNRb)، نقش رستم (KNRm)، سرمشهد (KSM) و کعبهٔ زردشت (KKZ).
- … گاو سنگی بزرگ کاخ آپادانای شوش که حدود دوازده تن وزن داشت زیر ضربات پتک ژان دیولافوای فرانسوی شکسته شد؟ (در تصویر)
- … رزمناو هود بزرگترین رزمناو ساخته شده و یکی از افتخارات نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا در ۲۴ می ۱۹۴۱ با نخستین شلیک توپخانه نبردناو بیسمارک آلمان در عرض ۵ دقیقه غرق شد؟
- … نقش رستم مجموعهای باستانی در روستای زنگیآباد استان فارس است که از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا سال ۶۲۵ میلادی مورد استفاده بودهاست؟
- … باراک اوباما در سال ۲۰۱۰ بعد از گذشت ۶۲ سال، بابت آزمایش میکروب سفلیس در گواتمالا توسط دولت ایالات متحده آمریکا بر روی شهروندان این کشور، عذر خواهی کرد؟
- … جورج هربرت واکر بوش و جورج دبلیو بوش دو رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا از اعضای محفل مخفی جمجمه و استخوان هستند؟
- … جورج غول پیکر بزرگترین سگ دنیاست. جورج غول پیکر با بلندی قد ۱٫۰۹ متر و وزن ۱۱۱ کیلوگرم در آریزونای آمریکا زندگی میکند؟
- … برادران غلامعلی بایندر و یدالله بایندر یکی در خلیج فارس به دست نیروهای انگلیسی و دیگری در دریای خزر به دست نیروهای روسی با فاصله یک روز از هم در راه دفاع از میهن کشته شدند؟
- جبهه نوین خلق بیشترین کرسیهای مجمع ملی فرانسه را در انتخابات قانونگذاری ۲۰۲۴ فرانسه برنده شد ولی به اکثریت مطلق نرسید.
- مسعود پزشکیان (در تصویر) در دور دوم انتخابات ریاستجمهوری ۱۴۰۳ بهعنوان رئیسجمهور ایران انتخاب شد.
- حزب کارگر در انتخابات پارلمانی بریتانیا پیروز و کییر استارمر نخستوزیر بریتانیا شد.
- جولین آسانژ، بنیانگذار ویکیلیکس، در چارچوب توافقنامهای با دستگاه قضایی آمریکا از زندان آزاد شد.
امروز: جمعه، ۱۲ ژوئیه ۲۰۲۴ میلادی برابر ۲۲ تیر ۱۴۰۳ هجری خورشیدی و ۵ محرّم ۱۴۴۶ هجری قمری (UTC)
در سائوتومه و پرنسیپ و کیریباتی: روز استقلال
- رویدادها
- ۱۲۸۸ - شکست محمدعلیشاه از مشروطه طلبان
- ۱۵۴۳ - هنری هشتم انگلستان با ششمین و آخرین همسر خود، کاترین پار ازدواج کرد.
- ۲۰۰۶ - آغاز جنگ اسرائیل و لبنان که به مدت ۳۳ یا ۳۴ روز بین نیروهای دفاعی اسرائیل و حزبالله لبنان به وقوع پیوست و دامنه آن شمال اسرائیل و سراسر لبنان را دربرگرفت.
- زادروزها
- ۱۷۲۹ - زادروز ادموند برک سیاستمدار، نظریهپرداز فلسفه سیاسی و سخنور ایرلندی
- ۱۸۱۷ - زادروز هنری دیوید تورو فیلسوف آنارشیست آمریکایی، نظریهپرداز نافرمانی مدنی
- ۱۸۸۴ - زادروز آمادئو مودیلیانی، نقاش برجستهٔ ایتالیایی
- ۱۸۹۵ - زادروز باکمینستر فولر معمار آمریکایی، مخترع گنبد ژئودزیک در معماری
- ۱۹۰۴ - زادروز پابلو نرودا، نویسنده و برندهٔ جایزه ادبیات نوبل اهل شیلی
- ۱۹۹۷ - زادروز ملاله یوسفزی (در تصویر) فعال حقوق بشر و حقوق کودکان و عضو کمپین تحصیل دختران اهل پاکستان، برندهٔ جایزه صلح نوبل
- درگذشتها
- ۱۷۵۱ - درگذشت توکوگاوا یوشیمونه هشتمین شوگون در دورهٔ ادو در ژاپن
- ۱۸۰۴ - درگذشت الکساندر همیلتون از بنیانگذاران ایالات متحده آمریکا، فیلسوف، حقوقدان و اقتصاددان
- ۱۹۱۰ - درگذشت چارلز رولز صنعتگر، کارآفرین و مکانیک انگلیسی، مؤسس شرکت خودروسازی رولز-رویسبه همراه هنری رویس
- ۱۹۳۵ - درگذشت آلفرد دریفوس افسر ستاد توپخانه در ارتشفرانسه
- ۱۹۴۵ - درگذشت ولفرام فون ریشتهوفن فیلد مارشال آلمانی در دوره رایش سوم از ۱۹ ژوئیه ۱۹۳۹ تا ۳۰ ژوئن ۱۹۴۲ فرمانده لشکر هشتم هوایی آلمان