کَرتیر یا کَردیر موبد بلندپایهٔ زرتشتی در دوران ساسانی بود که در زمان پادشاهی هفت شاهنشاه ساسانی به ترتیب اردشیر بابکان، شاپور یکم، هرمز یکم، بهرام یکم، بهرام دوم، بهرام سوم و نرسه میزیست. اقدامات کرتیر در زمینهٔ ارتقاء جایگاه سنت مزدیسنایی و سرکوب اقلیتهای دینی دیگر، از جمله یهودیان، مسیحیان، بوداییان و مانویان پراهمیت پنداشته میشود. نام کرتیر در سنگنوشتهها به صورتهای مختلفی هجی شدهاست: در فارسی میانه <kltyl, kltyly, krtyr, kltyr>، در پارتی <krtyr>، در یونانی Karteir، و در قبطی Kardel. صورت فارسی میانهٔ مانوی این اسم <kyrdyr>، پارتی <kyrdyr, qyrdyr> و نگارش پارتی آن به خط سُغدی <kyyrʾδyyr> است. لقب او در دورههای مختلف نیز تغییر کرده و به مرور زمان قدرت و اختیارش بیشتر شدهاست. وی در دورهٔ شاپور یکم، کرتیر هیربد؛ در دورهٔ هرمزد یکم، کرتیر موبدِ هرمزد، به نام هرمزد بغ؛ در دورهٔ بهرام یکم، کرتیر موبدِ هرمزد؛ و در دورهٔ بهرام دوم: کرتیر موبد نیکبختِ بهرام و هرمزد ملقب شدهبود. کرتیر از خود چهار سنگنوشته برجای گذاشت و تصویر او در سنگنگارههای متعددی بازنمایی شدهاست و این امر، او را به تنها ناپادشاهی در دورهٔ ساسانی تبدیل میکند که از خود سنگنگاره برجای گذاشتهاست. با وجود چنین قدرت و اختیاراتی، در هیچ متن مکتوبی از زندگی و کارهای او یاد نشده و اهمیت کارهای او تنها براساس سنگنوشتههایش سنجیده میشود. چهار سنگنوشتهٔ او عبارتند از: نقش رجب (KNRb)، نقش رستم (KNRm)، سرمشهد (KSM) و کعبهٔ زردشت (KKZ).
- … رزمناو هود بزرگترین رزمناو ساخته شده و یکی از افتخارات نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا در ۲۴ می ۱۹۴۱ با نخستین شلیک توپخانه نبردناو بیسمارک آلمان در عرض ۵ دقیقه غرق شد؟ (در تصویر)
- … نقش رستم مجموعهای باستانی در روستای زنگیآباد استان فارس است که از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا سال ۶۲۵ میلادی مورد استفاده بودهاست؟
- … گاو سنگی بزرگ کاخ آپادانای شوش که حدود دوازده تن وزن داشت زیر ضربات پتک ژان دیولافوای فرانسوی شکسته شد؟
- … باراک اوباما در سال ۲۰۱۰ بعد از گذشت ۶۲ سال، بابت آزمایش میکروب سفلیس در گواتمالا توسط دولت ایالات متحده آمریکا بر روی شهروندان این کشور، عذر خواهی کرد؟
- … جورج هربرت واکر بوش و جورج دبلیو بوش دو رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا از اعضای محفل مخفی جمجمه و استخوان هستند؟
- … جورج غول پیکر بزرگترین سگ دنیاست. جورج غول پیکر با بلندی قد ۱٫۰۹ متر و وزن ۱۱۱ کیلوگرم در آریزونای آمریکا زندگی میکند؟
- … برادران غلامعلی بایندر و یدالله بایندر یکی در خلیج فارس به دست نیروهای انگلیسی و دیگری در دریای خزر به دست نیروهای روسی با فاصله یک روز از هم در راه دفاع از میهن کشته شدند؟
- رئیس جمهور سابق ایالات متحده دونالد ترامپ (تصویر) از یک سوءقصد در جریان یک تجمع سیاسی در نزدیکی باتلر، پنسیلوانیا جان سالم به در برد.
- جبهه نوین خلق بیشترین کرسیهای مجمع ملی فرانسه را در انتخابات قانونگذاری ۲۰۲۴ فرانسه برنده شد ولی به اکثریت مطلق نرسید.
- مسعود پزشکیان در دور دوم انتخابات ریاستجمهوری ۱۴۰۳ بهعنوان رئیسجمهور ایران انتخاب شد.
- حزب کارگر در انتخابات پارلمانی بریتانیا پیروز و کییر استارمر نخستوزیر بریتانیا شد.
- جولین آسانژ، بنیانگذار ویکیلیکس، در چارچوب توافقنامهای با دستگاه قضایی آمریکا از زندان آزاد شد.
امروز: یکشنبه، ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۴ میلادی برابر ۲۴ تیر ۱۴۰۳ هجری خورشیدی و ۷ محرّم ۱۴۴۶ هجری قمری (UTC)
- رویدادها
- ۶۱ قمری - بستن آب بر روی کاروان حسین بن علی در واقعه کربلا به دستور عمر بن سعد.
- ۱۴۵۶ - مجارها، در نبرد بلگراد، نیروهای امپراتوری عثمانی را شکست دادند.
- ۱۷۸۹ - انبوهی از مردم پاریس، به زندان باستیل ، حمله و آنرا تصرف کردند. این رویداد، نماد پایان کار «حکومت پیشین» فرانسه و آغاز انقلاب بزرگ این کشور محسوب میشود.
- ۱۹۵۱ - در اعتراض به ورود آوِرِل هریمن فرستاده دولت ایالات متحده آمریکا به ایران، تظاهرات بزرگی به سازماندهی حزب توده در تهران، به وقوع پیوست. با دخالت نیروهای ارتش و هواداران سرلشکر حسن بقایی (رئیس اداره شهربانی وقت) و سرکوب تظاهرات، بیش از ۲۰ تن کشته و ۲۵۰ نفر زخمی شدند که موجب برکناری فوری بقایی توسط محمد مصدق نخستوزیر وقت شد.
- ۱۹۵۸ - شورشیان در عراق به رهبری یک نظامی به نام «عبدالکریم قاسم»، طی «انقلاب ۱۴ ژوئیه ۱۹۵۸» حکومت پادشاهی این کشور را سرنگون ساخته و اعلام جمهوری کردند.
- زادروزها
- ۱۶۰۲ - زادروز ژول مازارن از سیاستمداران برجسته ایتالیایی، صدراعظم فرانسه از سال ۱۶۴۲ تا زمان مرگ خود در سال ۱۶۶۱
- ۱۸۶۲ - زادروز گوستاو کلیمت نقاش نمادگرای اتریشی
- ۱۹۱۳ - زادروز جرالد فورد سیوهشتمین رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا
- ۱۹۱۸ - زادروز اینگمار برگمن کارگردان و فیلمساز سوئدی
- ۱۹۶۶ - زادروز متیو فاکس بازیگر آمریکایی سینما و تلویزیون
- ۱۹۷۷ - زادروز ویکتوریا، ولیعهد سوئد، دوشس وستریوتلاند
- درگذشتها
- ۱۲۲۳ - درگذشت فیلیپ دوم پادشاه فرانسه
- ۱۸۱۷ - درگذشت مادام دو استائل نویسنده اهل فرانسه
- ۱۹۵۳ - درگذشت ریشارد فن میزس دانشمند اتریشی، برادر لودویگ فن میزس
- ۱۹۵۴ - درگذشت خاسینتو بناونته نمایشنامهنویس اسپانیایی، برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۲۲
- ۱۹۷۶ - درگذشت یواخیم پایپر فرمانده هنگ یکم اس اس
- ۲۰۱۲ - درگذشت سیکستن یرنبرگ ورزشکار مرد رشتهٔ اسکی صحرانوردی اهل کشور سوئد